O„quv qo„llanmada suv xo„jaligi boshqaruvini yanada takomillashtirish

6.1.1. Tuproqning namligi aniqlash usullari. 
 
Tuproq namliligi bo‘yicha sug‘orish me’yorlari va tuproqdagi fiziologik 
zarur sv zaxiralarni hisoblash. 
Buning uchun CHDNS, sug„orish oldidan tuproq 
namligi, hajm og„irligi va hisobli namlanish chuqurligini bilish kerak. 
CHDNS tuproqning yuqorigi namlanish chegarasi bo„lib, mo„l suv berilgach 
yoki yomg„irdan keyin yuzaga keladi. 
Tuproq namligining suv beriladigan pastki maqbul chegarasi tuproq 
hchusiyatlari va tajribaning qabul qilingan tizimi bilan belgilanadi. 
Sug„orish me‟yorlarini L.N.Rozov va S.N.Rijov formulasi bo„yicha hisobli 
qatlam, CHDNS (m
3
/ga) chegarasi va tuproqdagi suvdan oldingi haqiqiy nam 
zaxirasi o„rtasidagi farq asosida belgilash tavsiya etiladi. Namlik tanqisligi darajasi 
sug„orish jarayonida tuproq yuzasidan bug„lanadigan 10% miqdoridagi suv qo„shib 
hisoblanadi. 16.2-jadvalda g„o„zaning gullash ko„rsatkichiga-hosil tugish 
davrlaridagi 70% suv oldi tuproq namligiga ko„ra, sug„orish me‟yorini hisobdash 
bo„yicha misol berilgan. 
Tuproqning 0-100sm. qatlamidagi namli tanqisligi (3203-2267 m
3
/ga) 936 m
3
/ga 
teng. SHunda sug„orish me‟yori (936 m
3
/ga +10%) 1029,6m
3
/ga bo„dadi. 
Amalda sug„orish me‟yorini tuproqning og„irligiga nisbatan namlik asosida 
ushbu formula bo„yicha himsoblagan qulay: 
M=(Wn-Wm)·100d·h+k, 
Bunda: Wn-tuproq og„irligiga nisbatan dala nam sig„imi, %; 
Wm-suv oldi tuproq namligi, %; 
d-tuproq hajm og„irligi, g/sm
3
; 
h-hisobli qatlam qimati, m; 
k-sug„orishda bug„lanishga sarflangan suv, m
3
/ga (namlik tanqisligining 
10% i). beradi: 

---

99 
M=(Wn-Wm)100d·h+k=(22,9-16,2) 
100·1,4·1,0+ 
k=938+93,8=1031,8m
3
/ga. 
Bu formuladan foydalanilganda har bir qatlam namligini hajm og„irligiga 
nisbatan hisoblashga ehtiyoj qolmaydi.