O„quv qo„llanmada suv xo„jaligi boshqaruvini yanada takomillashtirish

6.1. Sug„orishda suv sarflarini aniqlash usullari: er ustidan, tomchilatib, 
yomg„irlatib sug„orish usullarida suv sarfi, tomizgichlardagi suv sarfi va yomg„ir 
jadalligini aniqlash usullarini aniqlash. 
Er haydash oldidan sug‘orish.
Sahro mintaqasida, shuningdek, bo„z 
tuproqlar mintaqasining bir qator tumanlarida kuzgi shudgor sifatli bo„lishi va 
katta kesaklar ko„chmasligi uchun haydov oldi sug„orishi o„tkaziladi. Haydov oldi 
sug„orishi kuzda erlar qaqshab quriydigan hududlar uchun ayniqsa muximdir. 
Bunday erlar sug„orilmasdan haydalsa, yirik kesak ko„chadi, bu esa erlarni ekishga 
tayyorlash va chigit ekish paytida katta qiyinchiliklar tug„diradi. Haydov oldi 
sug„orishlari g„o„zapoyalar yig„ishtirib olingandan keyin 35-40 sm qatlamdagi 
tuproqni nimiqtirish uchun suvni kichik me‟yorlarda (500-600 m
3
/ga) egat tashlab 
oqizish yo„li bilan o„tkaziladi. Sizot suvlar sathi chuqur erlardagi bedapoyalar 
haydovdan 10-15 kun oldin sug„oriladi. SHunda shudgor sifatli chiqadi, ildizlar 
tuproqqa chuqur ko„miladi. 
G„o„za-bug„doy navbatlab ekish dalalarida sug„orishni kuzgi bug„doy 
o„rimdan so„ng 300-400 m
3
/ga suv sarflab o„tkazish, erni mayin haydalishini 
ta‟minlaydi. 
SHudgorlashning sifati butun dalani bir tekis namlanishiga bog„liq. Pastqam 
joylarni ko„llashiga va quruq er qolishiga yo„l qo„yilmaydi. 
Erta bahorgi va ekish oldi sug‘orishlari.
 
YOg„ingachilik kam bo„ladigan 
hududlarda tekis ko„chat undirib olish va tuproqda zarur nam zahirasini yaratish 
maqsadida erta ko„klamgi va ekish oldi sug„orishlarini o„tkazish tavsiya etiladi. 
Och tusli bo„z tuproqlarda, sahro zonasining taqirli tuproqlarida hamda umuman 
sizot suvlar chuqur joylashgan erlarda bu tadbir ayniqsa zarurdir. 
Erta bahorgi sug„orish me‟yorlari tuproqning nam defitsitiga bog„liqdir. 
Og„ir tuproqlarda bu me‟yorlar gektariga 1000-1200m
3
/ga, nam sig„imi kam 
bo„lgan engil qumoq, qumloq tuproqlarda 800-900 m
3
atrofida.

---

93 
Ekish oldidan o„tkaziladigan erta ko„klamgi sug„orishlar chigit suvi 
bermagan holda g„o„za nihollarini tekis undirib olish va qo„shimcha 3-4 s/ga paxta 
hosili olish imkoniyatini yaratadi. Bunday sug„orishlar tuproqda maqbul namlik 
vujudga kelishiga va chigitni uvoqli tuproqqa ko„milishiga hamda g„o„za 
nihollarini tekis paydo bo„lishiga yordam beradi. Bundan tashqari, sug„orish 
ntijasida bir yillik begona o„tlar unib chiqadi va ular erga ekish oldi ishlov berish 
paytida yo„qotiladi. 
Erta bahorgi sug„orishlar, ularning muddatlari va me‟yorlari turli tuproq
sharoitlariga moslashtirib tabaqalashtirilishi zarur. Mexanik tarkibi og„ir 
tuproqlarda sug„orishni barvaqt erta ko„klam davrida (fevral-martda) o„tkazish 
lozim. SHunda ekish paytiga borib tuproq yaxshi bo„rqsiydi, ekish davridagi dala 
ishlarining tig„izligi ham kamayadi.