O„quv qo„llanmada suv xo„jaligi boshqaruvini yanada takomillashtirish

sug„orish suvining 
temperaturasi
katta ta‟sir qiladi. Issiq suv (20
o
S dan issiq) bilan ekinlar 
sug„orilsa, uning ildiz tizimi yaxshi rivojlanadi, o„simlik tez rivojlanadi, xosilining 
sifati oshadi, bir birlik hosilga sarflanadigan suv 6-20% ga kamayadi, hosildorligi 
14-20% ga oshadi.
Sovuq suvlarni isitib, so„ng foydalanish tavsiya etiladi.
Nazorat savollari: 
1. 
Sug‘orish usullarini ekinlarning o‘sib rivojlanishiga ta’siri nima? 
2. Sug‘orish me’yorlari ekinlarning o‘sib rivojlanishiga ta’siri nima? 
3. Sug‘orish usullari va me’yorlarini ekinlarning o‘sib rivojlanishiga ta’siri qanday 
aniqlanidi? 
6.2.1. Sug„orish usuli va sug„orish tartiblarini ekinlarning o„sish va 
rivojlanishiga ta‟sirini aniqlash: g„o„zada fenologik kuzatuvlarni tashkil etish. 
Dala 
tajribalari 
«Metodы 
agroximicheskix, 
agrofizicheskix 
i 
mikrobiologicheskix issledovaniy v polivnыx xlopkovыx rayonax» (SoyuzNIXI, 
1963 g.) va «Metodika polevыx opыtov s xlopchatnikom» (SoyuzNIXI, 1981 g.) 
va O„zPITI da ishlab chiqarilgan uslubiy qo„llanma (2007) lari asosida olib 
boriladi. 
Tajriba olib borishda tuproq bilan amalga oshiriladigan ishlar. 
Tajriba qo„yishdan oldin sho„rlanmagan, kuchsiz va o„rtacha sho„rlangan 
erlarda paykal diogonali bo„yicha 2-tadan fundamental tuproq kesimi (1,5-metr 
chuqurlikda) qozilib, genetik gorizontlar ta‟riflanadi va har-bir gorizontdan tuproq 
namunalari olinib,tuproqni yuvishdan oldin tajriba dalalaridan 1,5 chuqurlikda 
tuproq kesmalari kovlanadi, ularni genetik gorizontlari ta‟riflanadi, har bir 
gorizontdan tuproq namunalari olinib, undagi suvda eruvchan tuzlar (suvli so„rim) 
aniqlanadi. Bu ish tuproq yuvilgandan keyin qaytariladi. Tuproq to sho„rlanmagan, 
kuchsiz va o„rtacha shurlangan darajaga kelguncha yuviladi. Tuproq sho„ri 
iyulning birinchi 10 va avgustning ikkinchi 10 kunligida ham 1,5 metr chuqurlikda 
aniqlanadi. SHu ko„rsatilgan muddatlarda sizob suvlar chuqurligi va 

---

103 
minerolizatsiyasi har bir ko„rsatilgan tuproqlarda (sho„rlanmagan, kuchsiz va 
o„rtacha sho„rlangan erda) aniqlanadi, shuningdek uni tarkibidagi gumus, NPK va 
NP-ning o„simlik oson o„zlashtiradigan va K-ning almashinuvchan xillari 
aniqlanadi. SHu tuproqlardan suvli so„rim tahlili ham qilinadi. 
CHigitni unib chiqish davridan boshlab to to„liq unib chiqqanga qadar har-bir 
variantdan 0-5, 5-10, 10-20 sm chuqurliklardan tuproq namunalari olinib, suvli 
so„rim aniqlanadi. 
G„o„za 2-3 chinbarg chiqargandan keyin 0-30, 30-50 sm chuqurlikdan 
tuproq olib, uni tarkibidan suvli so„rim va NPK-ning o„simlik oson 
o„zlashtiradigan (podvijnыe) xillari aniqlanadi. SHu muddatning o„zida qo„l 
refraktometri bilan barg konsentratsiyasi aniqlanadi. 
G„o„za shona va to„la gulga kirgan paytlarda 0-30, 30-50, 50-70, 70-100 sm 
chuqurliklardan o„g„it solishdan oldin va o„g„it solingandan keyin (2-kun) tuproq 
namunalari olinib, 3- punktda ko„rsatilgan tahlillar qaytariladi. 
G„o„za hosilini pishish davrida (1-2 ko„sak ochilganda) 4- punktda ko„rsatilgan 
tahlillar qaytariladi.