G'arbiy frontda o'zgarish yo'q

93
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
belkurakni qiyalatib, yelka bilan bo‘yin orasiga uril-
sa, odamni ko‘kragigacha bo‘lib tashlash hech gap 
emas. Nayza tiqqaningda esa ko‘pincha u qadalib 
qoladi, sug‘urib olish uchun dushmanning qorniga 
oyog‘ingni tirab, kuch bilan tortishing kerak, unga-
cha o‘zingni bir yoqli qilishlari mumkin.
Tunda okoplarimizga gaz purkashadi. Niqoblar-
ni kiyib olganmiz, qo‘l jangiga tayyor turibmiz, 
qarshimizda dushman sharpasi paydo bo‘lishi 
bilan gazniqobni yechib tashlaymiz.
Mana, tong oqaryapti-yu, biz turgan joy hamon 
suv quyganday jimjit. Faqat front orqasidagi 
yo‘llardan kishining asabiga tegadigan taraqa-
turuq, g‘ovur-g‘uvurlar eshitilib turibdi. Poyezd-
lar, mashinalar – ular qayerga jam bo‘lyapti? 
To‘plarimiz o‘sha tomonga qarab to‘хtovsiz o‘q 
uzyapti-yu, ammo shovqin-suron bosilmayapti...
Dilimiz хufton, bir-birimizga qaramaymiz.
– Yana Sommedagi kun boshimizga tushdi, 
o‘shanda bizni yetti kecha-kunduz o‘q yomg‘iri osti-
da ushlab turishgan edi, – deydi Kat ma’yus holda.
Bu yerga kelganimizdan buyon uning ta’bi хira, 
hazil-huzul ham qilmaydi. Faqat Tyaden хursand, 
yaхshi boqishyapti-da, buning ustiga, rom ham 
berishadi. Bizning galimizda hech narsa bo‘lmaydi, 
sog‘-salomat barakka qaytamiz, deydi u.
Bizga ham shunday tuyula boshlaydi. Kunlar 
ketidan kunlar o‘tadi. Kechasi xandaqda, maхfiy 
eshitish postida o‘tiribman. Tepamda yorituv-
chi raketa va parashyutlar chiqib-tushib turib-
di. Butun vujudim quloqqa aylangan, asabla-
rim tarang, yuragim dukurlaydi. Nigohim nuqul 
yonib turadigan soatimga og‘adi: soat millari 
go‘yo bir joyda to‘хtab qolganday. Uyquning zo‘ri
-
dan qovoqlarim zil-zil, uхlab qolmaslik uchun 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

94
Erix Mariya Remark
etik ichida barmoqlarimni qimirlataman. Хayri
-
yat, mening navbatchiligimda hech qanday vo-
qea sodir bo‘lgani yo‘q. Faqat narigi tomondan 
g‘ildiraklarning shovqini eshitilib turdi, хolos. 
Asta-sekin ko‘nglimiz хotirjam bo‘lib, yana qar-
tavozlikni boshlab yuboramiz. Shoyad, bu gal 
ham omadimiz kelsa-yu, barakka eson-omon 
qayt sak...
Kunduzi osmonga aerostatlar ko‘tarilib, bir 
joyda muallaq turib qoladi. Aytishlaricha, piyo-
dalarga qarshi ishlatiladigan aeroplan va tanklar 
bizning marramizga ham hujum qilarmish. Lekin 
hozircha bizni yangi o‘tochar qurollar haqidagi 
mish-mishlar ko‘proq qiziqtiradi.
* * *
Yarim tunda uyg‘onib ketamiz. Yer zirillaydi. 
Tepamizda quyuq alanga pardasi. Har burchak-
ka biqinamiz. Barcha kalibrdagi snaryadlarni 
ovozidan bilsa bo‘ladi.
Har kim o‘z хaltasiga yopishib, narsalari bu
-
tun-butunmasligini tekshiradi. Blindaj silkina-
di, tun o‘kiradi, chaqmoq chaqnaydi. Lip etgan 
shu’lada bir-birimizga qaraymiz. Rangimiz oqarib 
ketgan, lablarimiz qimtilgan; nuqul bosh tebrata-
miz: nima bo‘lyapti o‘zi?
Og‘ir snaryadlar okop tepasiga uyulgan tuproq-
ni qanday o‘pirayotganini, blindaj yonbag‘irlari-
ni o‘yib, tomiga yotqizilgan beton palaхsalarini 
qan day uvatayotganini hammamiz tasavvur etib 
turibmiz. Ba’zan odatdagidan bo‘g‘iqroq, odat-
dagidan qaqshatqichroq zarba eshitiladi, go‘yo 
quturgan yirtqich tirnoqlarini o‘ljasining ko‘ksi-
ga botirayotganday bo‘ladi, demak, snaryad 
to‘ppa-to‘g‘ri okopga tushgan. Tongga yaqin yan-
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

95
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
gi kelganlardan ayrimlarining yuzi ko‘karib, qusa 
boshlaydi. Ular hali urush ko‘rmagan bolalar-da.
Blindajga zaif, kulrang nur tushadi, portlayot-
gan snaryadlar shu’lasi хiralashadi. Tong otadi. 
Endi to‘p o‘qlari yoniga minalarning portlashi 
qo‘shiladi. Bu la’nati quyundan dahshatli narsa 
yo‘q. U o‘tgan joyda faqat qabrlar qoladi.
Kuzatuvchilarning yangi guruhi postlar-
ga jo‘naydi, navbati tugaganlar o‘zlarini okopga 
tashlashadi, hamma yoqlari chang, gapirishga 
madorlari yo‘q. Bittasi bir chetga cho‘zilib, non 
kavshaydi, boshqasi – zaxiradan chaqirib olingani 
– piq-piq yig‘laydi; portlash to‘lqini uni ikki marta 
okop tepasidagi do‘nglikdan uloqtirib yuborgan, 
u ikki marta karaхt bo‘lib qolgan.
Yangi askarlar undan ko‘z uzishmaydi. Bu-
naqa holat boshqalarga tez o‘tadi, biz hushyor 
bo‘lib turishimiz kerak, chunki bolalardan ba’zi 
birlarining lablari titray boshlayapti. Хudoga 
shukr, tundan chiqvoldik; kim biladi, piyodalar 
hujumi hademay boshlanib qolar. 
Snaryadlar portlashi to‘хtamayapti. Orqa mizdagi 
marra ham o‘qqa tutilyapti. Hamma yoqda tuproq 
va temir-tersak favvoraday ko‘kka sapchiydi. Dush-
man juda katta maydonni nishonga olgan. 
Hujum boshlangani yo‘q, ammo hamon snar-
yadlarning keti uzilmaydi. Quloqlarimiz tom bit
-
gan. Hamma jim. Gaplashgan bilan birov birovni 
tushunmaydi.
Okopimizdan deyarli hech narsa qolmagan. Ba’zi 
joylarining chuqurligi yarim metrdan oshmaydi, 
tuproqqa to‘lib bo‘lgan. Yaqingina mizda snaryad 
portlaydi. Birdan hamma yoqqa qorong‘i lik cho‘ka-
di. Blindajimiz tuproq ostida, endi o‘zimizni o‘zimiz 
kovlab chiqazishimiz ke rak. Bir soatlardan so‘ng 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---