Mavzu: bosimni o’lchash usullari va asboblari. Reja

Bir naychali (kosali) asboblar
. Bu asboblar ikki naychali asboblarning bir turi bo‘lib, ikkinchi 
naycha o‘rniga keng idish (kosa) ishlatiladi (5.2-rasm). Ortiqcha bosim ta’sirida kosadagi 

---

suyuqlik sathi pasayib, naychadagi sath oshadi. Bu hol uchun quyidagini yozish mumkin:
(4.11)
Kosali manometrning afzalligi shundaki, naychadagi suyuklik meniskining holati bir marta 
hisoblanadi. Bu asbobning kamchiligi idishdagi suyuqlik saghining pasayishi natijasida
 N
ga 
teng xato sodir bo‘lishidadir. Aniq asboblar uchun quyidagi munosabat o‘rinli: 
(4.12)
bunda:
 S
— idish kesimining yuzi, m
2
; s— naycha kesimining yuzi, m
2
; (4.11) va (4.12) 
tenglamalardan quyidagi kelib chiqadi:
(4.13)
Agar nisbat dan ortiq bo‘lmasa, 
N
kattalikni e’tiborga olmasa bo‘ladi:
(4.14)
Suyuqlikli manometrlar bilan o‘lchanadigan bosimning yuqorigi o‘lchash chegarasi asbobning 
katta kichikligiga bog‘liq.
Tajribada ular 0,196 MPa (2 kGk/sm
2
) dan oshmaydigan bosimni o‘lchash uchun ishlatiladi. 
M
4.3-расм
. Оғма найчали микроманометр.
ikromanometrlar. Juda kichik bosimlarni o‘lchash uchun og‘ma naychali mikromanometrlar 
ishlatiladi (4.3-rasm).
Naycha og‘ma vaziyatda bo‘lgani sababli o‘lchanayotgan bosimni muvozanatlaydigan suyuqlik 
ustunining uzunligi quyidagicha bo‘ladi: 
(4.15)
bunda 
n
— suyuqlik meniskining shkala bo‘yicha siljishi, m.
Bunday asboblar 160—1000 Pa chegaradagi bosimlarni o‘lchashga mo‘ljallangan, ularning 
xatosi ±1,0 protsentdan oshmaydi.
Bosimni, uning kamayishini yoki farqini keng chegaralarda o‘lchashga to‘g‘ri kelgan hollarda 
o‘zgaruvchi og‘ish burchakli mikromanometrlardan foydalaniladi. Mikromanometr MMN 
shunday asboblardan biri bo‘lib, 0,5 va 1,0 aniqlik klassi bilan, 0—2,4 kPa o‘lchash chegarasiga 
mo‘ljallab chiqariladi. 

---

YUqorida keltirilgan suyuqlikli asboblar laboratoriya va ishlab chiqarish tajribasida keng 
qo‘llaniladi. Ularning kamchiliklari—ko‘rsatishlarni masofaga uzatish mumkin emasligi, 
o‘lchash chegaralarining kichikligi, ko‘rsatishlarning yaqqol emasligi va mexanik mustahkam 
emasligidan iborat.
Texnik o‘lchashlarda kombinatsiyalashgan suyuqlikli—mexanik asboblar qo‘llaniladi. Ular 
yuqorida ko‘rilgan asboblardan farqli o‘laroq ish suyuqligining ko‘rinadigan sathiga ega emas. 
Ularga po‘kakli (qalqovichli), qo‘ng‘iroqli va halqali asboblar kiradi.