Kutubxonashunoslik

Kitobxon (foydalanuvchi) 
Kutubxona - kitobxonning turli xil axborotlarga bo‘lgan ehtiyojini 
qondirish uchun hujjatlashtirilgan axborotlardan foydalanishni tashkil 
qiluvchi muassasadir. Kimni kutubxona kitobxoni deb hisoblash 
mumkun? Avvalo, adabiyot mutolaa qilish maqsadida kutubxonaga 
doimiy tashrif buyuruvchi shaxsni aytish mumkin. Kitobxonlarni bir 
qancha turga ajratish mumkin: haqiqiy kitobxon (kitobni o‘qish uchun 
tanlaydigan); kitobxon – tadqiqotchi; mustaqil bilim oluvchi kitobxon; 
va nihoyat - kutubxonada o‘tqaziladigan tadbirlarda ishtirok etuvchi 
kitobxon- qatnashuvchi (tashrif buyuruvchi). 
XX asrning 60 - yillari o‘rtasidan “axborot iste’molchisi” atamasi 
paydo bo‘ldi, lekin, kutubxonashunoslik uchun uning tarkibi juda keng, 
chunki kutubxona barcha ko‘rinishdagi axborot bilan emas, axborotning 
hujjatlashtirilgan qismi bilangina ish olib boradi. 80 - yillarda esa 
“kutubxona abonenti” termini paydo bo‘ldi. Bu termin ostida 
kutubxonalararo, ichki tizim bo‘yicha, sirtdan - xalqaro abonement 
bo‘yicha adabiyot oluvchi shaxslar (yoki shaxslar guruhi) tushuniladi. 
Kutubxona amaliyotida “kitobxon”, “abonent” va “foydalanuvchi” 
terminlari keng yoyilgan (birinchisi ustunlik qiladi). 
Kitobxon kutubxona elementi sifatida muhim rol o‘ynaydi: boshqa 
barcha elementlar unga mo‘ljallangan, unga xizmat ko‘rsatish - ularning 
mavjudligining 
maqsad 
va 
mazmunidir. 
Kutubxona 
kitobxon 
ehtiyojlarini (talablar, qiziqishlar) qoniqtirishni boshlagan vaqtdan 
boshlab kutubxona bo‘ladi. 
Yuqorida kitobxonning fond bilan bog‘liqligini aytib o‘tgan edik. 
Kutubxonachi va kitobxon o‘rtasida ham yaqin munosabat yuzaga 
keladi, ular subyekt - obyekt xarakteriga ega bo‘ladi, ya’ni ham kitobxon 
ham 
kutubxonachi 
navbati 
bilan, 
kutubxonaning 
ijtimoiy 
- 
kommunikatsion faoliyatida gohida obyekt, gohida subyekt bo‘lib, bir - 
biriga ta’sir ko‘rsatadi yoki o‘zaro hamkorlik qiladi.
Kitobxonning moddiy-texnika bazasi bilan aloqasi turli xildagi 
hujjatlardan foydalanishdagi qulayliklarda yuzaga keladi.