Kutubxonashunoslik

Kutubxonalarning boshqa elementlari 
Kutubxonalarning elementlari harakatsiz emas, ular tarixan yasama, 
kutubxonaning rivojlanishi, murakkablashuvi jarayonida natijasida 
paydo bo‘ladi. So‘rov - qidiruv apparati (kartochkali, kitobli va elektron 
shaklda) ham zaruriyat tufayli yaratilgan. So‘rov - qidiruv apparati 
kitobxonga kerakli hujjatni joylashuvi haqida ma’lumot olishga, boshqa 
kutubxonalar fondini tarkibi haqida bilishni, boshqa kutubxonalarda, 
axborot tizimlarida, mamlakatlardagi mavjud axborot resurslari bilan 
tanishishga yordam beradi.
Ko‘pgina zamonaviy kutubxona dasturlari avtomatlashtirilgan 
ma’lumotlar 
bazasi 
va 
bankini 
hamkorlikda 
tashkil 
etishga 
bag‘ishlangan.
Kutubxonachilik ishi evolyutsiyasining muhim natijalaridan biri 
kutubxonashunoslik bilimlarini kutubxonaning tarkibiy elementlaridan 
biriga aylantirish hisoblanadi. Alohida mustaqil faoliyat ko‘rinishida 
ajralib chiqqan, kutubxonashunoslik bilimlari o‘zining rivojini mavjud 
kutubxonachilik amaliyoti tushunchasida boshlaydi.
Kutubxonalarni rivojlanishi odamning jismoniy layoqati hisobiga 
emas, bilimlar rivojlanishi natijasida sodir bo‘ladi. Fan kutubxonaning 
hamma elementlarini muayyan shaklga keltiradi. Fanning rivojlanishi 
endilikda boshlang‘ich nuqtada kutubxona amaliyotini takomillashtirish 
va o‘zgartirishda shakllanib bormoqda. Zamonaviy kutubxonaning 
rivojlanishi fansiz mumkin emas.
5.3. Axborot-kutubxona muassasalarining faoliyatlari
xarakteristikasi 
Kutubxonalarni aniq vazifalari o‘ziga xos, “vazifa” tushunchasi esa 
“faoliyat” tushunchasi bilan ajralmas bog‘liq. Kutubxona faoliyati - bu 
o‘zining vazifalarini bajarish maqsadidagi uning ishlari: ijtimoiy 
(axborot, madaniy, ta’lim) va texnologik (“kutubxonachilik ishlab 
chiqarish”).
Kutubxonaning alohida elementlari faoliyatlashtirish jarayonida 
tizimlashtirish aloqasi kelib chiqadi. Jiddiy intizomni buzilishi u yoki bu 
kutubxona elementlarini faoliyatini to‘xtatish uning o‘zgarishiga olib 

---

86 
keladi, ba’zi hollarda esa butunlay buzilishiga ham olib keladi. 
Faoliyatlashtirish yaxlitlik va kutubxonani tizim sifatida tashkillashtirish 
bilan chambarchas bog‘liq.