Термиз давлат университети

НАСАФИЙ 
Абул Аббос Жаъфар ибн Муҳаммад ал-Мустағфирий Насафий 
(961- Насаф -1041) — фақиҳ ва ҳадисшунос, тарихчи ва филолог. У турли 

---

156 
мавзулардаги 10 дан ортиқ китоб, жумладан, «Насаф ва Кеш тарихи» номли 2 
жилдли муфассал асар муаллифи. Бу китоб бизгача етиб келмаган. Ас-
Самъонийнинг ёзишича, бу асарда 10—12 а.ларда Насаф ва Кешда яшаган 
машҳур олим, шоир ва дин арбоблари ҳақида қимматли маълумотлар бўлган. 
Муаллиф уларни 80 тоифага бўлиб таърифлаган. Ас-Самъонийнинг ўзи «Нафас 
ва Кеш
 
тарихи» китобидан унумли фойдаланган, асарида ундан парчалар 
келтирган. Шунингдек, Н.нинг 18 устози ва 8 шогирди ҳақида маълумот берган. 
Н. Хуросон ва Мовароуннаҳрнинг турли шаҳарлари бўйлаб кўплаб сафарлар 
қилган, Марв, Сарахс, Нишопур, Бухоро ва Самарқанд шаҳарларида яшаган. 
987 й.да, яъни 26 ёшида Насафнинг жомеъ масжидида ваъзлар ўқиган. 
Умрининг охирларида Насафнинг бош воизи вазифасида бўлган.Н. Самарқанд 
тарихи ҳақида ҳамда ва адабиётшуносликка оид «Китоб аш-шеър ваш-шуаро» 
(«Шеърият ва шоирлар ҳақида китоб») номли асарлар ҳам ёзган. Бу асарлар 
унинг улкан истеъдоди ва билим доирасидан далолат беради. 
О 
ОНГ 
— ақл, тафаккур, фалсафадаги марказий категориялардан бири. О. кўп 
қиррали ва мураккаб бўлганлиги туфайли, фал., психология, психиатрия, 
физиология, кибернетика, информатика сингари турли фанларнинг ўрганиш 
объекти ҳисобланади. О.ни диний тушуниш уни илоҳий ҳодиса, Худо яратган 
мўъжиза тарзида талқин қилишга асосланади. Кўпгина динларда инсон О.и 
буюк илоҳий ақлнинг миттигина акс этиши, унинг намоён бўлиши шакли 
тарзида тавсифланади. Инсон танасидаги руҳ бизнинг истак ва 
фикрларимизнинг ташувчисидир. Жон ўлиши билан О. ҳам ўлади. Бундай 
қарашларнинг илдизи жуда қадимий бўлса-да, улар ҳамон ўзининг кўплаб 
тарафдорларига эга. Зеро, у одам ва одамнинг яратилганлиги масаласи билан 
бевосита боғлиқ. Кимда-ким олам ва одам яратилганлигини тан олар экан, О. 
ҳам Яратганнинг қудрати эканлигини тан олиши табиий. О. моддийликнинг 
мияда инсон танаси фаолияти билан боғлаб талқин қилинади. Бундай қарашлар 
ҳам қадимий илдизларга эга. 18-а.га келиб О.ни бевосита инсон мияси 
фаолияти билан боғлашга ҳаракат қилган қарашлар ҳам шаклланди. Айни 
пайтда материалистик йўналиш номини олган бундай ёндашувлар доирасида 
О.нинг моҳиятини бузиб талқин қилиш ҳоллари ҳам пайдо бўлган. 
Фал. 
тарихида «Вульгар материализм» деб ном олган оқим намояндаларининг 
қарашлари бунга мисол бўла олади.