Umumiy fizika kursidan masalalar to’plami

 

---

68 
Gaz jarayonlari 
437.
Xonada isitkich qoʻshilgandan keyin temperatura 
T
0
dan 
T
gacha koʻtariladi. 
Xonadagi havoning ichki energiyasi qanday oʻzgaradi? 
438.
Ma’lum massali gazning hajmi ikki marta ortadi. Qaysi holda gaz koʻproq ish 
bajaradi: izobarik kengayishdami yoki izotermik? 
439.
Rasmda ma’lum massali ideal gazning siklli jarayoni grafigi koʻrsatilgan.
Qaysi qismda gaz issiqlik oladi, qaysi qismda beradi? Qaysi issiqlik miqdori 
koʻp: isitkichdan olingan yoki sovutkichga berilgan? 
440.
Silindrda porshen ostida havo bor. U bilan navbatma-navbat quyidagi 
jarayonlar boʻladi: izoxorik qizish, izobarik kengayish, izotermik kengayish. 
Soʻngra havo izobarik ravishda boshlangʻich holatiga qaytadi. Bu jarayonni 
p, 
V 
koordinatadagi grafigini chizing. Jarayonning qaysi qismida havo issiqlik 
olishi va qaysisida berishini koʻrsating. 
441.
Vertikal silindrik idishda germetik porshen ostida gaz joylashgan. Silindr 
yuqori temperaturali termostatga joylashtirildi. Agar: a) porshen mahkam-
langan boʻlsa; b) porshen oson koʻcha olsa, gaz olgan issiqlik miqdorlari bir 
xil boʻladimi? 
442.
Ideal gazning doimiy bosimdagi 
C
p
va doimiy hajmdagi 
C
V
molyar issiqlik 
sigʻimi orasidagi quyidagi
p
V
C
C
R


munosabat oʻrinli ekanligini isbotlang. 
R
– universal gaz doimiysi. 
443.
Massasi 
m=2,0 kg
boʻlgan noma’lum gazni 
ΔT=5,0 K
ga qizdirish uchun 
doimiy bosimda 
Q
p
=9,1 kJ
issiqlik miqdori zarur, doimiy hajmda qizdirish 
uchun esa 
Q
V
=6,5 kJ
issiqlik miqdori zarur. Bu qaysi gaz boʻlishi mumkin? 
444.
Bir atomli ideal gazning molyar issiqlik sigʻimi 
C
p
doimiy bosimda va 
C
V
doimiy hajmda nimaga teng? Ularning 
γ=C
p
/C
V
nisbatini aniqlang. 
Suyuqliklar uchun bu kattalik haqida nima deyish mumkin? 
445.
Gaz biror miqdor issiqlik olishi bilan uning temperaturasi har doim 
koʻtariladimi? 
439-masalaga.
446-masalaga.
447-masalaga.

---

69 
446.
Rasmda ideal gazning ikki yopiq jarayoni tasvirlangan: 1-2-3-1 va 3-2-4-3. 
Ulardan qaysi birida gaz koʻproq ish bajaradi? 
447.
Bir mol ideal gazning rasmda koʻrsatilgan siklda bajargan ishini aniqlang. 1 
va 3 holatlarda gaz temperaturasi 
T
1
va 
T
2
berilgan. 2 va 4 nuqtalar bir 
izotermada yotadi. 
448.
Porshen ostidagi gaz porshenga yuk qoʻyib siqilmoqda. Quyidagi hollarda 
gazning oxirgi temperaturasi va siqilishda bajarilgan ishlarni taqqoslang: a) 
porshen ustiga kichik toshlar birin-ketin qoʻyiladi; b) porshen ustiga birdaniga 
katta massali bitta tosh qoʻyiladi. Ikkala holda ham gazning oxirgi hajmlari 
bir xil. Idish issiqlikdan izolyatsiyalangan emas. 
449.
Kislorod doimiy bosimda 
t
1
=0°C
temperaturadan qizdirilmoqda. Gaz hajmi 
ikki marta ortishi uchun qanday 
Q
issiqlik miqdori zarur? Modda miqdori
ν=1 mol
. 
450.
Gaz asos yuzasi 
S=10 cm
2 
boʻlgan vertikal silindrda joylashgan. Silindr unda 
ishqalanishsiz koʻcha oladigan 
m=9,8 kg
massali porshen bilan yopildi. 
Gazning boshlangʻich hajmi 
V
0
=5,0 l
, temperaturasi 
t
0
=0°C
. Tashqi havo 
bosimi 
p
0
=100 kJ
. Bunda gazni 
ΔT=10 K
ga qizdirish uchun qancha 
Q
issiqlik miqdori zarur? Porshen mahkamlangan holida huddi shunday 
kattalikka qizdirish uchun 
Q
1
=90 kJ
issiqlik miqdori zarur. 
451.
Rasmda koʻrsatilgan jarayonda qizdirilayotgan 
bir atomli gaz qanday issiqlik miqdori oladi? Gaz 
sovutilganda issiqlik oladimi yoki beradi? Bu 
issiqlik miqdori nimaga teng? 
452.
Gorizontal 
joylashgan 
issiqlikdan 
izolyat-
siyalangan uzun nayda ikkita bir xil 
m
massali 
porshenlar orasida 
ν=1 mol
bir atomli gaz 
T
0
temperaturada joylashgan. Boshlangʻich vaqtda 
porshenlar yaqinlashmoqda, bunda ularning 
tezliklari 
3v
va 
v
boʻlib, bir xil yoʻnalgan. Gaz qanday 
T
maksimal 
temperaturagacha qiziydi? Gaz massasi porshen massasiga nisbatan juda 
kichik. Porshenlar issiqlik oʻtkazmaydi. Ishqalanish yoʻq. Atmosfera bosimi 
hisobga olinmasin.