Tosh kent davlat a g r ar universiteti ozbekjlston r espublik asi fanlar akadem iyasi z o o L o g iy a in st it u t I

Nanofiyetoz
Qo‘zg‘atuvchisi. 
Kasallikni 
Ncmophetus schikhobalowi 
trcma- 
todasi chaqiradi. Nanofitoz faqat Uzoq Sharq daryolarida uchraydi.
Asosiy xo‘jayin - odam, it, mushuk va qator yirtqich 
sutemizuvchilar hisoblanadi. Birinchi oraliq xo‘jayini chuchuk suv 
molluskalari melanoid oilasiga mansub 
Scmisulcospira laevigata,
ikkinchi oraliq xo‘jaytni asosan losossimonlarning 
Oncorhynchus,
Salvelimis, Salrno, Hucho Brachymystax 
avlodi vakillari hamda 
xariussimonlarning 
Thymallus 
avlodi vakillari hisoblanadi.
Ushbu baliqlarda metatserkariyalar ko‘p miqdorda uchrab, tana 
muskullari, buyrak va suzgichlarida kapsulalar hosil qiiadi.
Metatserkariyalar zararlangan baliqlarda sistaga aylanadi. 
Asosiy xo‘jayinlar, jumladan odamlar ham xomligicha, baliqlarni 
yaxshi pishirilmaganda iste’mol qilishi oqibatida zararlanadi. 
Zararlangandan 5-8 kundan keyin parazit tuxum qo‘ya boshlaydi, 
ammo 2 oydan ortiq yashamaydi. Bitta kasal baliqda invaziya 
intensivligi 1500 nusxagacha yetishi kuzatilgan.
Dijlllobotrioz
Difillobotrioz -
odamning eng xavfli kasalliklaridan biri boiib, 
uning ichagida hamda it, mushuk kabi hayvonlarning ichagida 
uchraydi. Odam bular bilan zararlanishida kasal baliqni iste’mol 
qilishida vuqtiradi. Ayniqsa, yaxshi qaynatilmagan yoki yaxshi 
qovurilmagan vobla, lesh, zog‘ora, xramulya kabi kasal baliqlardan 
vuqtiradi. Kasallikka it, mushuk, tulki va boshqa muynali hayvonlar 
moyil hisoblanadi.
182

---

Qo‘zg ‘atuvchisi. Diphyllobothrium latum
boshqa turlariga 
nisbatan ko‘proq uchraydi, uning uzunligi 10 m gacha, mo'ynali 
hayvonlar organizmida esa 1,5 m uzunlikkacha boiadi, Parazitning 
skoleksida ikkita chuqur botriyasi bor, bo‘g‘inlari qisqa, Ickin enli, 
700-800 tagacha urug’doni bor, tuxumdoni xuddi kapalak qanot- 
lariga o'xshash shaklda, har bir bo'glnda 3 ta jinsiy teshik erkaklik, 
vagina (qin) va bachadon teshigi tananing ventral yuzasining 
o‘rtalarida joylashgan.
Biologiyasi. Parazit biogelmirst. Asosiy xo‘jayinlari odam va 
go‘shtxo‘r hayvonlar, oraliq xo‘jayini qisqichbaqalar va diapto- 
muslar, qo’shimcha xo‘jayini chuchuk suv baliqlari (cho‘rtan baliq, 
okun, yersh, nalim, forel). Parazit tuxumlari tezak bilan suvga 
tushgach, suvning haroratiga bog‘liq holda 3-5 haftada uning ichida 
lichinka - koratsidiy hosil boiadi. Uning 6 ta xitinli ilmoqchalari 
tikanchalar bilan qoplangan boiadi. Kelgusida koratsidiylami oraliq 
xo‘jayinlari alimentar ravishda iste’mol qiiganlarida ularning 
ichaklarida koratsidiy 
0
‘zining tikanli qobig'irii tashlab 2-3 haftadan 
so‘ng o'sib-rivojlanib, ikkinchi bosqichdagi lichinka - protserkoidga 
aylanadi. Ana shunday protserkoid bor bo‘lgan qisqichbaqalarni 
baliqlar iste’mol qiiganlarida, ularning organizmida qisqichbaqalar 
hazm boiadi, uning ichidan chiqqan protserkoid ichakning devori 
orqali qorin bo‘shlig‘iga, muskullariga, teri osti kletchatkasiga yetib 
borib, o'sadi. rivojlanadi va invazion lichinka - plerotserkoidga 
aylanadi.
Tanasida plerotserkoid bor boigan baliqlami yaxshi pishiril- 
magan holda iste’mol qilganda yoki xom holatda go‘shtxo‘r 
hayvonlar iste’mol qilganda kasallikka chalinadilar. Prepatent 
rivojlanish davri bir oyni tashkil qiladi (27-rasm).