Tosh kent davlat a g r ar universiteti ozbekjlston r espublik asi fanlar akadem iyasi z o o L o g iy a in st it u t I

Epizootologik ma’lumotlar. 
Zararlangan baliqlami ham yozda, 
ham qishda uchratish mumkin. Invaziyaning ekstensivligi 75-85%, 
ikki yuzdan ortiq plerotserkoid nusxalari tashkil etishi kuzatilgan. 
Baliqlar asosan yilning bahor-yoz oylarida zararlanadi. Odam yoki 
go‘shtxo‘r hayvonlar yilning barcha fasllarida zararlanishlari 
mumkin.
183

---

27-rasm. Diflllobotriozning hayot sikli (a) va sirkulatsiya qilish
yo‘llari (b).
a: 1 - voyaga yetgan parazit; 2 - tuxum; 3 - koratsidiya;
4 - protserkoid; 5 - plerotserkoid. b: 1 - asosiy xo‘jayin; 2 - oraliq 
xo‘jayin; 3 - q o ‘shimcha xo‘jayin (uzatuvchi omil) (YE.S. Leykin 
ma’lumotlari bo‘yicha).
Patogenezi. 
Qo‘zg‘atuvchining jinsiy voyaga yetgan shakli 
odam va go'shtxo'r hayvonlaming organizmiga mexanik, toksik 
ta’sir etib, ikkilamchi infeksiyalaming rivojlanishi uchun qulay 
sharoit yaratadi. Baliqlar organizmiga esa plerotserkoidlar quyida- 
gicha ta’sir etadi. Organ va muskul to’qimalarida o‘zgarish
184

---

kuzatiladi, muskullarning elastikligi yo‘qoladi, strukturasi o‘zgaradi, 
muskul boylamlari oitasida biriktiruvchi to‘qima hosil bo‘ladi.
Klinik belgilari. Kasal hayvonlar holsizlangan, o‘sish va 
rivojlanishdan orqada qoladi, ko‘rish va ishtahasi buzilgan (keraksiz 
narsalarni iste’mol qiladi).
Sestodalar odam organizmida 25 yilgacha parazitiik qilishi 
mumkin, biroq bu muddat tulki organizmida bir necha oyni tashkil 
qiladi. O'zidan ishlab chiqarilayotgan zahar markaziy nerv 
sistemasiga ta’sir qilishi oqibatida tez jahli chiqadi, qorinda og‘riq 
seziladi, defekatsiya akti buziladi, B
12
vitamini miqdori kamayadi.
Diagnoz. Jinsiy voyaga yetgan parazitlarni bor-yo‘qligini 
aniqlashda gelmintokoprologik tekshiruv o‘tkaziladi. Baliqlarni esa 
gelmintologik tekshiruv asosida plerotserkoidlarni topib qo‘yiladi. 
Buning uchun kompressor usuli ishlatiladi. Muskul bolagidan, ichki 
organlardan namuna olinib, kompressor oynasi orasiga qo‘yib yax­
shilab eziladi va mikroskopda tekshiriladi. Bunda plerotserkoidlarni 
topish mumkin.
Davolash, oldini olish va qarshi kurashish. Odam va 
hayvonlarda gelmintsizlantirish uchun fenasal yoki prazikvantel 
preparatlari qo‘llaniladi. Baliqlarda davolash usuli ishlab chiqilma- 
gan. Difillobotrioz bo‘yicha nosog'lom xo‘jaliklardan ovlangan 
baliqlarni xom yoki yaxshi pishirilmasdan turib hayvonlai'ga 
yedirmaslik kerak. Qishda baliqlarni iste’molga chiqarishdan oldin 
ularni muzlatish kerak. Xom baliqlarni 14 kun davomida tuzlash 
tavsiya etiladi.