Tosh kent davlat a g r ar universiteti ozbekjlston r espublik asi fanlar akadem iyasi z o o L o g iy a in st it u t I

Epizootologik m a’iumotlar. 
Opistorxoz asosan o‘choqli, 
manbali ravishda tarqalgan. Suv havzalarining zararlanish manbai -
bu opistorxoz bilan kasallangan odamlar va go‘shxo‘r hayvonlar. 
Zararlanish ko'proq bahor-yoz oylarida kuzatiladi. Odam va go‘sht- 
xo'r hayvonlar xom va yaxshi pishirilmagan baliqlarni iste’mol 
qilganlarida kasallikka chalinadilar. Invaziya ekstensivligi 70-85%, 
invaziya intensivligi bir necha ming nusxalarni tashkil qiiadi.
180

---

Qo4zg‘atuvchining oraliq xo‘jayinlari - suvning oqimi past 
boigan daryolarda, o‘simliklari ko‘p bo'lgan suv havzalarida 
ko‘proq uchraydi.
Patogenez, 
Opistorxozlar 
o‘t 
yo Harming jarohatlanishi 
oqibatida o't suyuqligining oqishi qiyinlashib, jigarda turg‘unlik 
holati vujudga keladi. Organizmda zaharlanish kuzatilib, allergik 
holat paydo boiadi. Xolisistet, sirroz rivojlanadi. Metatserkariylar 
ko‘p miqdorda baliq organizmida parazitiik qilishi natijasida 
kapsulaga o‘ralgan uchastkalar hosil boiadi, muskul tolasining 
elastikligi yo‘qoladi.
Klinik belgilar. Kasal hayvonlar holsizlangan, qaltirab, titraydi, 
tana harorati ko‘tariladi, qorin damlangan (assit), jigar kattalashgan, 
qattiq, ko‘rinarli shilliq pardalar sarg‘aygan. Qon tarkibida ham 
o‘zgarish kuzatiladi. Eozinofillar miqdori ko‘paygan, neytrofillar 
kamaygan, eritrotsit soni, gimoglobin miqdori ham kamaygan.
Diagnoz. Odam va go‘shtxo‘r hayvonlarda gelmintokaprologik, 
baliqlarda esa gelmintologik tekshirish o ‘tkaziladi. Muskullardan 
namuna olinib kompressor oynasi orasiga qo‘yib mikroskopda 
tekshirishadi. Metatserkariylarning turlarini aniqlashda bioproba 
qo‘yiladi. Mushuk bolasiga zararlangan baliq go‘shtidan yediriladi 
va 25-30 kun o‘tgach tezak gelmintokaprologik usulda tekshiriladi.
Davolash, oldini olish va qarshi kurashish tadbirlari. 
Go‘shtxo‘r hayvonlarga geksixol 0.2 g/kg, geksixol S - 0.15 g/kg 
bir marotaba go‘sht qiymalari orasiga qo'yib beriladi. Bunda 
hayvonlar 12 soat davomida och qoldirilishi shart. Kuchli 
invaziyalanganda esa preparat 0.1 g/kg miqdorda 2 kun davomida 
beriladi. Dronsit (prazikvantel) 0.1 g/kg dozada qollash tavsiya 
etilgan (Bronshteyn, Tokmalayev, 2004).
Kasallikni oldini olish maqsadida go‘shtxo‘r hayvonlarga 
hamda odamlarga xom, yaxshi qovurilmagan, qaynatilmagan 
baliqlarni bermaslik kerak. Motorli baliq ovlovchi kemalarda yopiq 
tipdagi hojatxonalaming boiishi shart. Bundan tashqari, aholining 
gelmintologiya sohasidagi bilimlarini, ayniqsa, baliqchilar, ovchilar, 
baliqchilik zavodlaridagi xodimlar, dengizchilarning bilimlarini
181

---

yanada oshirish kerak. Opistorxoz bo‘yicha nosogiom xo‘jaiik- 
lardan ovlangan baliqlarni kamida ikki hafta davomida tuzlash 
(bunda muskuldagi tuzning miqdori 14 %ga yetishi kerak) yoki 
muzlatish tavsiya etiladi. Harorat 21-23 °C boiishi kerak. Tanr ibot- 
tashviqot ishlarini yo lg a qo'yish zarur.