Qarshi kurashning

Xorijiylik. 
Islomda dastlab paydo bo‘lgan yo‘nalish xorijiylikdir. 
Xorijiylar — ajralib chiqqanlar, ya’ni isyonchilar degan m a’noni
23

---

anglatadi. Xalifa Ali ibn Abi Tolib va Muoviya tarafdorlari bilan xalifalikda 
hukm ronlik uchun kurash ketayotgan bir davrda vujudga keldi. Ular 
xalifa diniy jam oa tomonidan saylanadi va unga bo‘ysunadi; har qanday 
taqvodor musulmon (hatto, qul yoki habash bo‘lsa ham) xalifa qilib 
saylanishi mumkin; agar xalifa jamoa manfaatlarini himoya qilmasa vazifa- 
sidan bo'shatiladi va hatto, qatl qilinadi; e’tiqod amaliy faoliyat bilan 
mustahkamlanishi lozim, deb hisoblaganlar. E’tiqodsiz va gunohkor 
kishilami jazolashda murjiiylar (jazo muddatini kechiktirishni istovchilar) 
tarafdorlariga qarshi turganlar.
VIII asr ikkinchi yarmiga kelib, yo‘nalish o ‘z rahbarlari nomi 
bilan ataluvchi Azraqiy, Ibodiy, Sufriy kabi guruhlarga bo‘linib ketdi. 
Olimlarning fikricha, ichdan boMinish hamda ummaviy va abbosiy 
xalifalarning VII—IX asrlarda xorijiylarga qarshi keskin kurash olib borishi 
natijasida ularning katta qismi qirib tashlandi, qolganlari Shimoliy 
Afrikada o ‘z davlatini vujudga keltirdi. Hozirda xorijiylarning ibodiy sek- 
tasi M ag'rib mamlakatlarida (Jazoir, Tunis va boshqalar), Um m on va 
Tanzaniyada uchraydi.
24

---

I ll bob. ISLOMNING MARKAZIY OSIYO
MINTAQASIDAGI 0 ‘RNI VA AHAMIYATI:
TARIX VA HOZIRGI ZAMON
Islomgacha boMgan davrda dinlarning rivojlanishi va jamiyat
ma’naviy hayotida tutgan o ‘rni. 
0 ‘tmishda mintaqamiz, jum ladan, 
hozirgi O'zbekiston hududida turli o ‘ziga xos diniy qarashlar va unga 
asoslangan urf-odat va an’analar mavjud bo‘lgan. Xususan, tadqiqotchilar 
0 ‘zbekistondagi ibtidoiy dinlar sifatida fetishizm, totemizm, animizm, 
shamanizm, magiya va sehrgarlik turlarini sanab o'tadilar.