Университети тарих факультети

тафаккурининг маҳсулидир. Лекин тафаккур яратган ҳар қандай фикр ёки 
қараш, мулоҳаза ёки нуқтаи назар ғоя бўла олмайди. Фақат энг кучли, 
таъсирчан, залворли фикрларгина ғоя бўла олиши мумкин. 
Fояларнинг хилма-хил турлари мавжуд. Оламнинг вужудга келиш, 
мавжудлик қонуниятлари, унинг асосини нима ташкил этгани каби 
масалаларни фалсафий талқин этиш натижасида монизм, дуализм, 
плюрализм, идеализм ва материализм сингари оқимлар вужудга келган.
 
4-ЧИЗМА 
Fоя ва мафкура тушунчаларининг 
фалсафий шакллари ва кўринишлари 
Монизм - оламнинг асоси ягона, 
битта дея таълим
берувчи йўналиш 
Плюрализм - оламнинг асосида 
кўп нарсалар ётиши ҳақидаги 
ғояларни илгари сурувчи 
таълимот 
 
Дуализм - оламнинг ибтидоси 
ҳам руҳий илоҳий, ҳам моддий 
асосга эгалиги ҳақидаги 
таълимот 
Идеализм - олам ва одамнинг 
яралиши, яшаши, ривожланиш 
хусусиятлари, борлиқ ҳамда 
йўқлик масалаларида руҳий 
тамойилларни мутлоқлаштириш 
Материализм - олам ва одам, 
борлиқнинг яшаши, 
ривожланиши масалаларида 
модда (материя), унинг 
хоссаларини мутлақлаштириш 
Теизм - илоҳийликни 
мутлақлаштириш 
 
Атеизм - даҳрийликни 
мутлақлаштири 
 
Миллий ғоя - инсон ва жамият ҳаётига маъно-мазмун бахш
этадиган, уни эзгу мақсад сари етаклайдиган, янгича дунёқараш ва
эътиқод асосларини шакллантирадиган фикрлар мажмуидир. 
Мазмуни ва намоён бўлиш шаклига қараб, ғояларни бир қанча турларга 
ажратиш мумкин. 
1. Илмий ғоялар. 
2. Фалсафий ғоялар. 
3. Диний ғоялар. 

---

16 
4. Бадиий ғоялар. 
5. Ижтимоий-сиёсий ғоялар. 
6. Миллий ғоялар. 
7. Умуминсоний ғоялар ва ҳоказо. 
Ўз олдига қўйган мақсади, қандай жамият қурмоқчи экани, бунга 
қандай йўллар ва воситалар билан эришмоқчи бўлаётгани ҳақидаги ғоялар 
тизими ҳар бир миллат, халқ ва жамиятнинг миллий мафкураси асосини 
ташкил этади.