Ўзбекистон тарихи хрестоматия

Жарқўтон даври ашёлари. 
Жарқўтон даври моддий маданиятида 
Сополлитепадагига ўхшаш урф-одатлар излари кўзга ташланади. 
Ўликларни пол, девор, остона остига кўмиш ҳолати давом этади. Айни 
пайтда янги, алоҳида қабристон пайдо бўлган. Кулолчиликда сопол 
идишларнинг бироз қўполлашганини сезиш мумкин. Шакл жиҳатидан 
Сополлитепа кулолчилигига хос бўлган ваза, коса, қадаҳ, кўза, чойнаклар 
ясаш давом этган. 
1. Меҳнат ва жанг қуроллари.Бронзадан ясалган иш қуроллари, 
жумладан, тўқимачиликда ишлатиладиган спицалар ҳам кўплаб топилган. 
Улар шакл жиҳатидан замонавий спицаларга айнан ўхшайди. Узунлиги 10 
см дан 17 см гача боради.Бронзадан ханжарлар тайёрланган. Ханжарлар 
тиғининг икки томони ўткир ва учли бўлиши билан бронза пичоқлардан 
фарқланган.Жарқўтон даврида бронзадан кам бўлса-да, пайконлар ҳам 
ясалган, улар шакл жиҳатдан чақмоқтош пайконлардан фарқ қилмайди. 

---

75 
Чақмоқтошдан ясалган пайконлар кўпроқ барг шаклида бўлиб, узунлиги 10 
см гача боради. 
2. Тақинчоқлар.Жарқўтон даври аёллари тақинчоқлари Сополлитепа 
тақинчоқларига ўхшайди. 40 дан ошиқ соч тўғнағичлар топилган бўлиб, 
узунлиги 21 смгача боради. Уч томони ўткирланган, бош томони эса 
тўмтоқ, геометрик, зооморф (ҳайвонлар шаклидаги) ва инсон қўли тасвири 
туширилган шаклларда безатилган. Ойналар айлана шаклда, чеккаси 
қайрилган. Балдоқлар симни эслатади. Сирғалар балдоққа ўхшатиб, лекин 
кичкина қилиб ясалган. Сурмадонлар ҳам Сополлитепадан топилган 
сурмадонларга айнан ўхшайди, яъни шакли графинни эслатади.Мунчоқлар 
лазурит, сердолик, холцедон каби тошлардан, суяклардан ромб, айлана, 
конус шаклида ясалган. 
Жарқўтон даври муҳрлари бронза, сопол ва гипсдан ясалган. 
Муҳрларда ўсимликлардан арча, ҳайвонлардан тоғ эчкиси, илон, бургут, 
шунингдек, геометрик шакл ифодаланган.