Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

Suvning organik hayotdagi va kishilik jam iyatidagi aham iyati. 
Suv tirik 
organizm lar uchun eng m uhim b o'lib, uning rolini m ash hu r fransuz yo- 
zuvchisi A ntuan de S ent-E kzyuperi quyidagicha t a ’riflaydi: “ Suv. Sening 
na ta ’m ing, na ranging va na hiding bor, shu boisdan seni ta ’riflash juda 
qiyin, seni qandayligingni bilmay, sendan bahram and bo'lib, rohatlanam iz, 
seni hayot uchun zarur deyish m um kin emas. Sen o 'zin g hayotsan.S en bu 
dunyodagi eng katta va qim m atbaho boyliksan". Kishilik jam iyatida suv-
59

---

ning o ‘rnini bosadigan boshqa resurs y o ‘q. Agar ko'm ir, neft, gaz kabi 
yoqilg‘ilarni olsak, ularning biri ikkinchisining o 'rn in i bosa oladi, bu 
yoqilg‘ilar kam aysa, uning o'rnini atom , term oyadro yoki quyosh energi­
yasi, gidroenergiya qoplashi m um kin. Lekin hozircha suvning o 'rn in i qop- 
lay oladigan boshqa resurs yo‘q. Suv geografik qobiqdagi barcha jaray on- 
larda ishtirok etadi. U yer yuzidagi m odda va energiya aylanishida qat- 
nashadi.
Fotosinez jarayonida yiliga 4,6x10 71 to n n a kislorod ajratib chiqarishda 
2,25 x 10n to n n a suvdan foydalaniladi.
Yer kurrasidagi suv qatlam i sayyoram izdagi term ik rejim ni tartibga 
solib turadi. O kean va dengizlardagi suvlar quyoshdan kelayotgan issiqlik- 
ni to ‘plab, qishda uning atrofini ju d a ham sovib ketishdan saqlab turadi.
Atmosferadagi suv bug1 lari esa quyosh radiatsiyasining filtri hisoblanadi.
Suv yer yuzidagi iqlimga ham ta ’sir etadi. Okean va dengiz oqim lari 
sayyoram izda quyosh issiqligini qayta taqsim laydi. O qim lar quyi kenglik- 
dagi ortiqcha to 'p lan g an issiqlikni o ‘rta va yuqori kengliklaiga surib iqlimni 
ancha yum shatadi. Bunga G olfstrem issiq oqim i misol b o ‘ladi.
Suv, ayniqsa, organizm larning yashashi uchun m uhim dir. Y er yuzida­
gi tirik organizm ning suvsiz yashashi m um kin emas. C hunki h a r qanday 
o'sim lik, hayvon va kishilarning hujayra va to'qim alarida m a’lum m iqdorda 
suv bor.
0 ‘simlik va hayvon organizm ida suvning m iqdori 50—89 %, sabzavot- 
da esa 80—85 
%
ga yetadi. G o ‘sht tarkibida 50 % bo'lsa, sutda 87—89 % 
bo'ladi. Inson vaznining 70 % suvdan iborat. U ch kunlik bola badanining 
97 % ini suv tashkil etadi. Shu sababli inson ovqatsiz bir oy yashasa, 
suvsiz bir necha kun yashashi m um kin. Agar inson badanidagi suvning 
12 % yo ‘qolsa u halok bo'ladi. U lardan tashqari suv organizm uchun 
term oregulyator vazifasini bajaradi. Shu sababli bir kishi sutkada havo 
haroratiga qarab 2 ,4 - 4 litrdan (past haroratda) 6 - 6 ,5 litrgacha (ochiq 
havoda 40 °C b o ‘lganda) suv iste’mol qiladi. Suv inson u chun, ayniqsa, 
shaxsiy gigiyenasi uchun ham zarurdir. H ar bir kishi o ‘rtacha shaxsiy 
gigienasi va m aishiy kom m unal zaruriyatlari uchun sutkada 150—200 litr 
suv ishlatadi. Suvning sanoat ishlab chiqarishdagi roli, ayniqsa, katta. Chunki 
sanoatning b iro r tarm o g ‘i yo‘qki suv ishlatilm asa. Suv qishloq xo'jaligi 
uchun jud a m uhim dir. C hunki, m asalan, bir to n n a bug‘doy yetishtirish 
uchun 1500 litr, j o ‘xori yetishtirish uchun 2500—3 mln. litr, sholi yetish­
tirish u chun 20 m ln. litr, 1 to n n a paxta yetishtirish uchun esa 12-20 
ming m kub suv sarflanadi.
Suv insonning hordiq chiqarish obyekti sifatida rekreatsion aham iyat- 
ga ega.
60

---

Suvning tirik organizm lar uchun yuqoridagi aytilgan aham iyatidan 
tashqari u energiya m anbayi, transport vositasi, om m aviy sport ishlarida 
ham foydalaniladi.