Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

S u v n in g o rg a n ik h a y o td a g i va k ish ilik ja m iy a tid a g i a h a m iy a ti.
O 'zbek istonning suv resurslariga yer usti va yer osti suvlari kiradi. Yer
58

---

usti suvlariga Am udaryo, Sirdaryo, Zarafshon, Q ashqadaryo suvlari ki­
rib, ularning tog‘ qismi k o ‘p tarm oqli bo'lib, 1 km 6,5 1/s suv oqim i 
t o ‘g ‘ri keladi. Respublikamiz 70 % hududini egallagan tekislik qism ida 
suv oqim i juda kam b o ‘lib, ularning ko‘pchiligi O ral dengizigacha borib 
yeta olmaydi.
A m udaryoda o ‘rtacha yillik suv miqdori 78 k m 1 b o'lib , eng ko‘p vaqt 
iyul — avgust oylari va eng kam miqdori dekabr — m art oylariga to 'g 'ri 
keladi. H ar 4 -5 -y ild a bir m arta suv tanqisligi, h ar 6—10 yilda esa bir 
m arta suv m o ‘l-ko‘lchiligi kuzatiladi.
0 ‘zbekiston qism idagi S irdaryoga N orin, Q o rad ary o , C hirchiq va 
F arg‘ona vodiysidagi boshqa daryolar suvi kelib quyiladi. Sirdaryodagi suv 
m iqdori bir yilda 36 k m 3 ni tashkil etadi.
Iyun, iyul oylarida suv eng k o 'p kelgan payti bo'Isa, oktabr - m art 
oylarida suv miqdori ju d a kam ayib ketadi. D aryoda h ar 3 - 4 yilda suv 
m iqdori kamayib 5 - 6 yilgacha davom etishi m um kin. K o'p suv keladigan 
yillari ju d a qisqa bo'ladi.
Yer osti suvlari. 
Ichim lik suvlarining asosiy qism ini yer osti suvlari 
tashkil etadi. Respublika hududining geologik tuzilishi har xil bo'lganligi 
sababli yer osti suvlarining zahiralari ham bir tekis taqsim lanm agan.
Amudaryo bo'ylaridagi yer osti suvlarining zahirasi 8,0 km bo'lib, shun­
dan 3,13 km 3 minerallashgan suvlar (lg /l) Sirdaryo bo'ylaridagi zahira suv­
lar miqdori 11,04 km 3 bo'lib, shundan ko'pchiligi ya’ni 10,4 km minerallash­
gan suvlar (1 litr suvda 1 gramm mineral tuzlar) hisoblanadi.
Ham m asi bo'lib respublika hududida 19,04 k m 3 yer osti suvlari bo'lib 
shundan 11,53 km 3 ichimlik suvidir.
K atta shaharlarda, jum ladan, Toshkent shahrining suvga bo'lgan tala- 
bining 40 % i yer osti suvlari hisobiga qondirilm oqda. A m m o keyingi 
vaqtlarda Toshkent, F arg'ona, Zarafshon va shu kabi yirik shaharlardagi 
korxonalarning ham da neft m ahsulotlari kimyoviy to g ' sanoati chiqindilari 
bilan yer osti suvlarining ifloslanishi borgan sari katta xavf tug'dirm oqda. 
S u g 'o rila d ig a n y e rla rd a esa y er osti suvlari s h o 'r la n ib , iflo sla n ib
borm oqdaki, bunday suvlar bilan hattoki qishloq xo'jalik ekinlarini sug'orish 
ham xavfli bo'lm oqda.