Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

Organizmni klassifikatsiyalash usullari. 
O rganizm larni klassifikatsiya­
lashda morfologik taqqoslash, embriologik taqqoslash, kariologik, ekologio- 
genetik va shu kabi boshqa usullardan foydalaniladi.
Klassifikatsiya qilishda yana organizm larning quyidagi m uhim xususi- 
yatlaridan ham foydalanish m um kin. Ana shunday xususiyatlarga bir hu - 
jayrali yoki k o'p hujayrali, hujayraning defferensiatsiyalanishi, em birion 
varaqchalarining rivojlanishi, m a ’lum bir sistem alarning hosil bo 'lishi 
darajasi (m asalan, qon aylanish, ovqat hazm qilish sistem alari), sim -
75

---

m etrik xillari, tanadagi sigm entatsiyalarning borligi yoki yo‘qligi, genetik 
o ‘xshashligi, x ro m o so m a la r m iq d o ri va m orfologiyasi, o ‘sim lik lard a 
changlarning tuzilishi bioxim ik va im m unologik xususiyatlari va hokazo.
Sistem atikada D N K dagi azot asoslarining birin-ketin joylashishini va 
oqsillar tarkibidagi am inokislotalarning ham birin-ketin joylashishini bi- 
lish m uhim aham iyatga egadir. C hunki bir organizm D N K sidagi azot 
asoslarining joylashishi va oqsilidagi am inokislotalarning joylashishi boshqa 
organizm dagidan keskin farq qilishi aniq.
Hozirgi kunda o 'sim liklar va hayvonlar dunyosini klassifikatsiyalash- 
da ham m a jam oatchilik tom on idan ta n olingan yagona sistem a m avjud 
emas. Shu sababli ularni klassifikatsiya qilishning bir-biridan farq qiladigan 
bir necha xillari mavjud. S hular orasida keng tarqalgan sistem alardan 
o ‘sim liklar sohasida A .L.Taxtadjan (1973) sistemasi va hayvonlar sohasida 
esa L.M argelis sistem asidir.
A.L. Taxtadjan o 'sim liklar dunyosini: hujayraviy tuzilishgacha b o ‘lgan 
o'sim liklar (viruslar); shakllangan yadroga ega b o ‘lm agan talofitlar (bak- 
teriyalar, ko‘k-yashil suvo‘tlari); plastidadagi talofitlar (zam burug‘lar) va 
sakkizta b o ‘lim ni o ‘z ichiga olgan o 'sim lik lar guruhlariga bo'ladi.
Yopiq urug‘lilar b o ‘lim ini 2 ta sinfga: ikki pallalilar va bir pallalilarga 
b o ‘lib o ‘rgatadi.
L.M argelis sistemasi b o ‘yicha hayvonlar: 1. Bir hujayrali hayvonlar 
(sodda hayvonlar), ko ‘p hujayrali, birlam chi og‘izlari. 2. Bulutlar, kava- 
kichlilar. 3. Yassi chuvalchanglar. 4. Yumaloq chuvalchanglar. 5. Halqali chu- 
valchanglar. 6.Paypaslagichlar. 7. Bo‘g ‘um oyoqlilar. 8. Y um shoq tan lilar 
yoki m oluskalar.9.1gna tanlilar. 10.Pogognaforalar. 1 l.X ordalilar tiplarig a 
bo'linadi.
X ordalilarni esa u 6 sinfga:
1) Yum aloq ogizlilar;
2) Baliqlar;
3) S uvda-quruqlikda yashovchilar;
4) Sudralib yuruvchilar;
5) Q ushlar;
6) S utem izuvchilar sinflariga b o ‘lib o ‘rgatadi.