"iqtisodiyot va turizm" fakulteti "iqtisodiyot va menejment"kafedrasi

3-xulosa
. Soliqlarning iqtisodiy mohiyati davlat bilan huquqiy va 
jismoniy shaxslar o„rtasida vujudga keluvchi ob‟ektiv majburiy to„lovlarga 
asoslangan moliyaviy munosabatlar orqali xarakterlanadi. Bu moliyaviy 
munosabatlar maxsus ijtimoiy xarakterga ega bo„lib, milliy daromadning 
bir qismi bo„lgan pul mablag„larini davlat ixtiyoriga safarbar qilishga 
xizmat qiladi. Soliqlarning umumdavlat va mahalliy soliqlarga bo‟linishi 
hukumat idoralarining respublika hukumati va mahalliy hukumatlarga 
bo‟linishi asosida kelib chiqadi. Har bir xokimiyat idoralari o‟zlarining 
bajaradigan muhim vazifalaridan kelib chiqib, o‟z byudjetiga va uni 
ta‟minlaydigan soliqlarga va boshqa majburiy to‟lovlarga ega bo‟lishi 
kerak.
Yuqorida ko‟rib o‟tganimizdek, Respublikamizda mahalliy davlat 
hokimiyati idoralarining asosiy daromad manbai hisoblangan mahalliy 
soliqlar va yig‟imlar bilan bog‟liq muammolar markazida ularning 
mahalliy budjetlar xarajatlarini to‟liq miqdorda moliyalashtira 
olmasligidadir. Shu o‟rinda ta‟kidlash lozimki, respublikamiz soliq 
tizimini takomillashtirishda turli hokimiyat organlarining soliqlar va 
yig‟imlar bo‟yicha vakolatlarini yanada aniqlashtirish va bunda mahalliy 
davlat hokimiyati idoralarining bu boradagi vakolatlarini oshirish muhim 
yo‟nalish qilib belgilanishi lozim. Davlat budjetiga tushgan soliq va 

---

to„lovlarni tushumini tahlil qilish natijasida soliq tizimini rivojlantirish 
samaradorligi, korxonalarni ishlab chiqarish sharoitlarni, tovarlar va 
xizmatlarning sotilishini izga solish faktorlari o„rganib chiqiladi va ishlab-
chiqarish uchun «soliq iqlimi» yaratiladi. Tahlil asosida soliqlarning 
ishlab-chiqarishni o„sish sur‟atlarini o„sishi yoki pasayishi, mablag„ 
to„planishini tezlatilishi yoki sekinlashtirilishi, aholining to„lov qobiliyati 
kengayishi yoki kamayishi bo„lgan tasiri o„rganib chiqiladi.
Soliqlarning iqtisodiy mohiyati, ularni guruhlash lanish asoslari 
hamda ulardan foydalanishni samarali tashkil qilish masalalarini hal 
etishga qaratilgan mulohazalarni amalga oshirish maqsadida quyidagilarni 
taklif qilamiz: