Bolalar jismoniy tarbiyasi

Birinchi gruhdagi
yelka kamari va qо‘l mushaklari uchun mashqlar kо‘krak 
qafasining nafas olishini oshirishga yordam beradi; diafragmani mustahkamlaydi, 
chuqur nafas olishga imkon beradi, umurtqani rostlaydi, yurak mushaklarini 
mustahkamlashga yordam beradi. 
Ikkinchi gruh
mashqlari gavda, orqa mushaklari uchun. Bu mashqlar 
tо‘g‘ri qad-qomatning shakllanishiga ta’sir qiladi va gavdani oldinga va yon 
tomonlarga engashtirishda, о‘ng, chapga burilishda, aylanishda umurtqaning 
egiluvchanligini rivojlantirishga yordam beradi. 
Uchinchi gruh mashqlari oyoq va qorin mushaklari uchun. Ular ichki 
organlarni tez harakatlar (sakrashlar, sakrab tushishlar
…
) paytida chayqalishdan 
qorin muskullarini mustahkamlashga yordam beradi, shuningdek, vena qon 
tomirlarida qon yurishmay qolishining oldini oladi (tizzaga chapatilash, yarim 
chо‘qqayish, chо‘qqayish
…
). 
Umumrivojlantiruvchi mashqlar bola organizmiga har tomonlama 
mustahkamlovchi ta’sir etadi. 
Mashqdagi har bir harakat dastlabki holatdan gavdaning tо‘g‘ri holati (tik 
turgan), о‘tirgan, yotgan holatlardan hamda oyoq va qо‘llarning muayyan mashq 
uchun zarur holatidan boshlanadi. Dastlabki holatlar turlicha bо‘ladi: 
-
Tik turgan holatda oyoqlar uchun dastlabki holat; 
-
Tik turganda qо‘llarning dastlabki holatlari; 
-
О‘tirgandagi dastlabki holatlar; 

---

51 
-
Yotgandagi dastlabki holatlar. 
Jismoniy mashqlar kо‘krak qafasi harakatchanligining kuchayishiga, nafas 
olishning chuqurlashishiga, о‘pka hayot kо‘lamining kengayishiga, qonning 
kislorod bilan tо‘yinishiga yordam beradi. Shuning uchun bolaning tо‘g‘ri 
nafas olishi barcha mashqlarni bajarishida muhim rol о‘ynaydi. 
Mashqlar davomida buyumlardan foydalanish
Bolalar bajaradigan umumrivojlantiruvchi mashqlarning katta qismi 
buyumlar: tayoqchalar, bayroqchalar, chambaraklar, lentalar, shnurlar, 
langarchо‘plar, sharlar bilan; predmetlarda – gimnastika devori, skameyka, 
stullar, xodada amalga oshiriladi. 
Bolalar 
buyumlar 
bilan 
bajariladigan 
mashqlarni 
qiziqish 
bilan 
bajaradilar,mashqlarni takrorlash tо‘g‘ri muskul tonusini hosil qilishga yordam 
beradi. 
Umumrivojlantiruvchi mashqlar. 
1. D.h.: oѐqni oѐq yuzi kengligida ochib parallel qо‘yish, qо‘llar belda. 1- qо‘llarni 
ѐn tomonga uzatish; 2 - qо‘llarni yuqoriga kо‘tarib, oѐq uchida kо‘tarilish; 3 - 
qо‘llarni ѐn tomonga tushirish; 4- dastlabki holatga qaytish (4 marta). 
2. D.h.:oѐqlar yelka kengligida, qо‘llar bosh orqasida. 1-gavdani о‘ngga burib, 
qо‘llarni ѐn tomonga kо‘tarish; 2 - dastlabki holatga qaytish. Xuddi shuning о‘zi 
chap tomonga burilib bajariladi (4 marta). 
3. D. h.: oѐqlar yelka kengligida, qо‘llar ѐnda. 1- qо‘llarni ѐn tomonga uzatish, 2 - 
о‘ng (chap) oѐqqa tomon engashish, qо‘l barmoqlarini oѐqlarning uchiga 
tekkazish; 3- rostlanib, qо‘llarni ѐn tomon uzatish; 4 -dastlabki holatga qaytish (4 
marta). 
4. D.h.: asosiy tik turish, qо‘llar belda. 1-2 - chо‘qqayib, qо‘llarni oldinga uzatish; 
3-4 - dastlabki holatga qaytish (4 marta). 
5. D. h.: asosiy tik turish, qо‘llar ѐnda. 1 - о‘ng oѐqni ѐnga qо‘yib, 
112 
qо‘llarni ѐn tomonga uzatish; 2 - о‘ng qо‘lni ѐnga tushirish, chap qо‘lni yuqoriga 
kо‘tarish; 3 - qо‘llarni ѐn tomonlarga uzatish; о‘ng oѐqni о‘z joyiga qо‘yish, 
dastlabki holatga qaytish. Xuddi shuning о‘zi chap oѐqda bajariladi (4 marta). 
6. D. h.: asosiy tik turish, qо‘llar belda. 1 - sakrab oѐqlarni kerib qо‘yish, qо‘llarni 
ѐn tomonga uzatish; 2 - dastlabki holatga qaytish. 1-8 sanog‘ida 3-4 marta 
takrorlash. О‘rtacha sur’atda tarbiyachining sanog‘i ѐki kuy jо‘rligida bajariladi.