А. Пирматов, С. Л. Матисмаилов, Қ.Ғ

 
1.4. Титиш-тозалаш машиналарининг ишига таъсир этувчи 
омиллар 
Пичоқли барабанлар тезлиги.
Пахта толасини шикастламасдан 
титишда пичоқли барабанларнинг тезлиги катта роль ўйнайди. Тезлик 
қанча оптимал бўлса, пахта шунча яхши титилади ва тозаланади, иш 
унуми юқори бўлади. Корхоналар тажрибаси асосида горизонтал пахта 
титиш машинаси пичоқли барабани тезлиги: ўрта толали пахта учун 
550-780 мин
-1
, ингичка толали пахта учун 440-550 мин
-1
, вертикал 
пахта титиш машинаси пичоқли барабани тезлиги ўрта толали пахта 
учун 700-940 мин
-1
, ингичка толали пахта учун 400-450 мин
-1 
олинади. 
Пичоқли барабан билан қолосникли панжағалар ўртасидаги хамда 
қолосниклар ўртасидаги оралиқ (разводка).
 
Бу оралиқлар машинада 
ишлатилаѐтган пахтанинг тозалигига ва титилиш даражасига қараб 
ўрнатилади. Пахта қанчалик ифлос бўлса, бу оралиқлар шунча катта 
олинади. 
Лекин 
яхши 
толалар 
чиқинди 
камерасига 
тушиб 
кетмаслигини таъминлаш лозим. Титиш-тозалаш машиналарида 
пахтадан унинг навига қараб 0,38 дан 2,65% гача, базан 0,2 дан 6,5% 
гача хас-чўп ва чиқиндилар ажралади. 

---

47 
Ҳавонинг тортиш кучи ва унинг тезлиги.
Машиналарнинг 
камерасида хавонинг пахтани тортиш кучи ва унинг тезлиги нормал 
бўлиши керак. Ҳаво жуда тез харакат қилса, пахта яхши титилмайди. 
Машинанинг иш унуми.
Машинанинг иш унумини пичоқли барабан 
тезлигига пропорционал қилиб танлаш керак. Пахта титиш маши-
налари учун 800-900 кг/соат унумдорлик тавсия этилади. Агар пахта 
нормал 
намликда 
бўлса, 
титиш 
машиналарида 
толаларнинг 
шикастланиши кам титилганлик даражаси эса меъѐрда бўлади.
Толали қатламнинг кўрсаткичлари.
 
Пахтани титиб-тозалаб, ундан 
юқори сифатли толали қатлам олиш ва толали қатламнинг чиқишини 
кўпайтириш, 
нотекисликни 
камайтириш, 
шу 
билан 
бирга, 
чиқиндиларни камайтириш муҳим вазифалардан ҳисобланади. Аммо 
пахтани титиб-тозалашда анча нобудгарчиликка хам йўл қўйилади. 
Масалан, пахтани титиш ва тозалаш машиналарида ишлашда ундан 2 -
4% гача чиқинди ажралади; улар таркибида унча ѐпишқоқ бўлмаган 
хас-чўплар, пахта толаларининг нуқсонлари ва калта толаларнинг бир 
қисми бўлади. Бу чиқиндилар фабрикадаги чиқиндиларни қайта ишлаш 
цехида қайта ишланади. Аммо титиб-тозаланган пахтада, яъни толали 
қатламда барибир бироз хас-чўп ва нуқсонлар қолади, бўлар фақат 
тараш машинасида ажралиши мумкин. 
Ишлаб чиқариладиган толали қатламнинг йўғонлиги одатда 400 -
312,5 ктекс бўлади. Толали қатламнинг кўрсаткичларига асосан 
биртекислик ва тоза бўлиши киради. Ҳафтада бир марта толали 
қатламнинг сифати лабораторияда текширилади. 
Пахта тўғри танланса, сараланма тўғри тузилса, машиналарнинг 
холати яхши бўлса, пахта яхши титилиб-тозаланади, ундан сифатли 
толали қатлам олинади, ундаги нуқсонлар минимал бўлади. Шу билан 
бирга титиш-тозалаш бўлимида температура ва намлик нормал бўлиши 
талаб этилади. 

---

48