O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

Amnion qator vazifalarni o'taydi:
Kindik tasmasi.
96

---

Sariqlik qopi.
O dam da sariqlik qopi boshqa hayvonlardagidck kuchli taraqqiy ctm aydi 
va hom ila laraqqiyoti uchun asosiy ovqal m anbai bo'lolm aydi. Sariqlik qopi 
hom iladan tashqari cktodcrm a va hom iladan tashqari m czodcrm adan hosil 
bo'ladi (57-rasm ).
T araqqiyot davom ida sariqlik qopi kam ida tana burm asi hosil bo'lib, tana 
burm asi ichak nayini shakllanishida m uhim rol o'ynaydi. Shu vaqtdan 
boshlanib sariqlik qopi hom ila tanasidan ajrala boshlaydi. Rcduksiyaga 
uchragan vaqtda kindik tugunida sariqlik tasm asi sifalida uzoq saqlanadi. 
O dam da dastlabki davrda sariqlik qopi qisqa muddalda trofik vazifani o'taydi, 
lckin hom ila ona organizm idan ovqatlanishini boshlagach, sariqlik xaltasida 
boshqa vazifalar rivojlanadi: birinchi qon hujayralari va qon tom irlari sariqlik 
qonida hosil bo'ladi. Shuningdck birinchi jinsiy hujayralar - gonoblastlar ham 
sariqlik qopi dcvorida hosil bo'ladi. Sariqlik qopining qon hosil qilish 
funksiyasi 7-8 xaflagacha davom etadi, sariqlik qopi rcduksiyaga uchragach, 
bu funksiya tugaydi.
Allantois.
A llantois aslida hom ilani dum qism ida cm briogcnczning 15 kunlarida 
cntodcrm aning am niotik oyoqehaga o'sib kirishidan hosil bo'ladi, tashqi 
tom ondan hom iladan tashqari m ezoderm a bilan qoplangan. H om ilani 
gem otrof oziqlanishi oldidan allantois orqali qon tom irlar o'sib kiradi va 
xorionga yctib boradi. Shunga allantois trofik va gaz alm ashinuvda qatnashadi 
deb baxolanadi. 2 - oylarga borib allantois rcduksiyaga uchraydi va kindik 
tizim i tarkibida qoladi va uning tcshigi kcngroq bo'ladi, uning dcvorida o'ziga 
xos silliq m ushak hujayralari uchraydi, ular vcnalam ing tonik qisqaruvida 
m uhim rol o'ynaydi. Q on tom irlari hom ilaga ovqat m oddalari va kislorod 
yctkazib bcradi, va hom ila organizm ini zarur bo'lm agan m ctabolitlardan 
tozalaydi. Tasm a ichida sariqlik qopining qoldig’i (rudim cnti) ham yctadi. 
Kindik tasm asi hom ila tom onidan hom ilaning ventral dcvoriga yopishib turadi 
(kindik), ikkinchi tom onidan yo'ldosh ichki yuzasining m arkaz qism iga 
yopishgan bo'ladi.
Shilliqli biriktiruvchi to'qim a tasm aga yum shbqlik bcradi, egiluvchan 
bo'lishini la’m inlaydi, unda joylashgan lom irlam ing siqilib qolishdan saqlaydi.
Shu davrda hom ilani uchta parda o'raydi: 1) ichki tom ondan am nion 
parda; 2) o'rtada xorion; 3) sum kali tushib kctuvchi parda - tashqi tom ondan.
Sum kali tushib kctuvchi parda hom ila blastosista im plantatsiyasidan 
so'ng hosil bo'ladi. Shu vaqtdan boshlab, cndom ctriy funksional qavati uch 
qism ga bo'linadi: 1) bazal tushib kctuvchi parda. Bu parda blastosista osti va 
cndom ctriy bazal qavati o'rtasida joylashadi; 2) sum kali tushib kctuvchi parda 
- bu endom ctriy im plantatsiya chuqurchasini biriktiruvchi qism i; 3) 
funksional qavatining qolgan qism i - parietal tushib kctuvchi qavat deyiladi. 
K eyinchalik kapsulali qavat parietal qavat bilan birikib kctadi.
97

---

Xorion.
Xorion — so'rg’ichli pardada 4 xaftadan boshlab so'rg’ichlar faol 
ko'payadilar va shoxlana boshlaydilar. Xorion dastlab sitotrofoblastalar va 
hom iladan tashqari m ezodcrm adan tuzilgan bo'ladi. A ytilganidck, xorion 
dastlab 
sitotrofoblast 
va 
sinsitosim plastotrofoblast 
hisobiga 
birlamchi 
so'rg’ichlar hosil qiladi, 2-3 xaftada ularda homiladan tashqari m ezoderm a 
paydo bo'lishi bilan ikkilamchi so'rg’ichlarga aylanadilar va shu vaqtdan 
boshlab trofoblastlar xorionga (so'rg’ichli xorionga) aylanadilar. 8 xafta 
davom igacha xorion so'rg’ichlari homilani ham m a tom ondan o'rab turadi. 
Hom ilaning o'sib borishi davom ida bachadon yuzasi tom oniga qaragan 
so'rg’ichlar reduksiyaga uchraydilar va yo'qolib boradilar (4 oy davom ida) va 
shu yo'l bilan xorion joylashuviga ko'ra ikki qism ga bo'linadi. Silliq xorion va 
so'rg’ichli xorion, so’rg’ichli xoriondan yo'ldoshning hom ila qism i rivoj 
topadi.(59-rasm )
3 xafta xorion so'rg’ichlariga qon tom irlaridan o'sib kclishlari bilan 
uchlam chi so'rg’ichlar hosil bo'ladi, shu bilan m ukam m al gem atotrof 
oziqlanish boshlanadi. X orionning keyingi taraqqiyoti va yo'ldoshning hosil 
bo'lishi sinsitiotrofoblast ishlagan proteolitik ferm entlar va ular ta ’sirida 
bachadon shilliq pardasining ycm irilishiga bog’liq bo'ladi. 7-8 xafta davom ida 
so'rg’ichlarning bachadon dcvoriga tcgib turadigan soxalari kcngaya boradi, 
lakunalar hosil bo'lib, so'rg’ichlar lakunalardagi qon m oddalarini bcmalol 
so'rib oladilar. Shu yo'l bilan yo'ldosh shakllana boshlaydi.