O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

Em briogenezning 4 xaftasi.
To'rtinchi xaftada tana burm asinm g nayida bo'lm ish hom ilaning ckto-, 
m czo- va entoderm asi hom iladan tashqari ckto-, m ezo- va entodcrm adan 
ajratadi. Tana burm asining ikki tom onida egilish va birikish birlam chi ichak 
nayidan sariqlik qopini ajratadi (A f 43 - rasm). Shu vaqtda, hom ila silindrik 
shaklda bo'ladi. Birlamchi ichak oldingi, o'rta, va kaudal qism larga bo'linadi.
91

---

Oldingi ichak og’iz-yutqin m cm branasi am niotik bo'shliqdan ajralib turadi, 
kaudal qism ida csa kloakal m cm brana bo'ladi.
Oldingi ichakdan adcnogipofiz, qalqonsim on, qalqonsimon oldi bezlari 
kurtaklari shuningdck, o'pka, oshqozon kurtaklari, oshqozon osti bczi, jigar 
asoslari hosil bo'ladi. 25 kuni 4 juft jab ra yoylari hosil bo'ladi.
M czodcrm aning somitlarga bo’linishi davom etadi. 22 kuni-7 juft somit 
bo'lsa, 30 kuni-30 juft, 35 kun - 44 juftga etadi. 4 xafta davom ida nerv nayi va 
surilayotgan xorda atrofida um urtqa ustuni shakllanadi, som itlardan teri, 
m ushaklar hosil bo'ladi 25-27 kunlari nerv tarnovi oldingi va kaudal tom ondan 
birikadi va yangi nerv nayi hosil bo'ladi. Nerv nayini hosil bo'lishi 
neyrulyatsiya dcyiladi. Oldingi va kaudal tomondagi teshiklari (neyroporalar) 
4 xaftaning oxiri va 5 xaftaning boshlarida berkiladi. 27 kunlari yurak.- 25 
kunlari jig ar dum bog’chalari aniq ko'rinadi. 25 kuni homila S shaklida bo'lib, 
bir tom ondan bo'rtibroq turadi (54-rasm ).
V entral tom onda sariqlik tasm asi, tom ir va allantois turgan birlashtiruvchi 
am niotik oyoqeha, bosh tom onda quloq va ko'z plakodalari - bo'rtm alari yon 
tom onda qo'l kurtaklari, kcyinchalik oyoq kurtakchalari orqa tom onda 
som itlar, xorda, nerv nayi, va shakllangan dum .om onlar yaxshi ko'rinadi.
■
4 xafta oxirida hom ilaning tanasini lateral devorlari taraqqiy ctib,
nefrotom (segm ent oyoqchalar) va ncfrogen to'qim a o'rtasida chegara aniq 
bo'ladi. 
N efrotom lardan 
avval 
pronefros, 
keyinchalik 
m ezonefros -
bog’lam cha buyrak nefronlari hosil bo'ladi. Birlamchi buyrak ustida selom ik 
epiteliydan jinsiy dom enlar hosil bo'lib, dom enlarga birlam chi jinsiy 
hujayralar (sariqlik qo'pidan) kela boshlaydi. Amnion qop kattalashib, sariqlik 
qopi kichraya boradi, allantois oyoqehasi va sariqlik tasm asi birikib, kindik 
tasm asini hosil qiladilar (55-rasm).