O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

3.G astrulyasiya.
G astrulyasiya (gaster-m c’da), murakkab morfologik va biokim yoviy 
jarayon bo'lib, bu jarayonda hom ila varaqlari tashqi (cktodcrm a), o rta
(m ezoderm a) va ichki (entoderm a) - y a’ni to'qim a va a ’zolar kurtaklari, о q 
a ’zolar 
kom plckslari 
manbalari 
hosil 
bo'ladi. 
G astrulyasiya 
uchun 
hujayralam ing ko'pavishi. o'sishi. ko'chib o'tishi va differensirovkasi 
harakterlidir.
86

---

Xayvonot dunyosida gastrulyatsiyaning 4 ta usuli bo’lib (invaginatsiya, 
cpiboliya, 
delyam inatsiya, 
im m igratsiya), 
odam da 
hom ila 
qalqonini 
dclyam inatsiyasi (ajralishi, ikkiga bo linishi) va kcngayishi imm igratsiya usuli 
bilan kechadi.
A ytganim izdck, odam da gastrulyatsiya implantatsiya bilan birga kechadi 
va ikki bosqichda boradi: 1) delyam inatsiya, cm briogenczning 7-14 kunlarida; 
2) im m igratsiya, em briogcnezning 15-17 kunlarida kechadi.
Em briogenezning 2 xaftasi.
D elyam inatsiya vaqtida ikkita tashqi varaq - cpiblast (cktoderm a, 
m ezoderm a va xordani tashkil qiluvchi material hujayralarni tutadi), ichki 
varaq - cpiblast (hom iladan tashqari cktodcrm ani hosil qiluvchi hujayralarni 
tutadi). 
Epiblast trofoblastlarga qaragan 
bo'lib, keyinchalik am niotik
pufakning pastki 
dcvorini, gipoblast csa, sariqlik pufakchasining yuqori
dcvorini 
hosil 
qiladilar. 
Epiblast 
gipoblast 
ustida 
yotadi. 
Epiblast 
hujayralarining ko’payishi, har tom onga ko'chib o'tishi oqibatida birlamchi 
tasm a hosil bo'ladi (52-rasm ).
Birlamchi tasm a bosh qismi kcngayib birlamchi bosh (G cnzcn) tugunini 
hosil qiladi. Bu tugundan o'q skeletga asos soluvchi tuzilm a hosil bo'ladi.
2 chi xafta oxirida gipoblast bosh tomonida cpiblast hujayralarining 
k o ch ib o'tishidan 
prexordal plastinka hosil bo'ladi. Prexordal plastinkadan
og ’iz bo'shlig’i rivoj topadi. Shuningdck homiladan tashqari a ’zolar sariqlik
qopi, am nion va xorionlar shakllanadi.