O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

M em branasiz organellalar
К 
.. 
•
M e m b ra n a siz
o rg an ellalarg a 
rib o so m a la r, 
fib rily ar, 
tu zilm alar, 
m ik ro ta n a c h a la r, h u ja y ra m a rk a z la ri kiradi. R ib o so m a la r h a m m a h u ja y ra la rd a
u c h ra y d i va c lc k tro n z ic h d u m alo q sh ak lg a cga. U lar uch xil xo latd a 
u c h ra y d ila r, o z o d , c n d o p la z m a tik to 'rg a y o p ish g an va t o p - t o p b o 'lib - 
p o lis o m a la r sh ak lid a. O zo d rib o so m a la r va p o liso m alar h u ja y ra n in g o 'zi 
u c h u n , c n d o p la z m a tik to 'rg a y o p ish g a n la ri c k sp o rt 
u c h u n oqsil ishlaydi. 
R ib o so m a la r rib o n u k le o p ro tc id la rd a n (R N K + o q sil) ib o rat, u ndagi R N K , r- 
R N K ,.t- R N K , m -R N K sh ak lid a bo'ladi.
F ib rilly a r tu z ilm a la r va m ik ro n a y c h a la r - h u jay ralarn in g ta y a n c h - x arak at 
liz im i (s ito s k c lc tin i) ta sh k il etadi. F ib rillalar tizim ig a m ik ro fib rillalar, oraliq
filam cnt.lar k irad i. M ik ro fib rillalam in g qalinligi 5-7 n m , tark ib ig a ak tin , 
tro p o m io z in k ab i o q sillar k irad i, k o 'p ro q sito lcm m a o stid a jo y la sh a d i, h u ja y ra
k ark asin i h o sil q ilad i, h u ja y ra ich i tu z ilm a la ri x arak atin i tam in lay d i.
O ra liq filam en tlar (m ik ro fila m c n tla r) x am ip sim o n tu z ilm a la r b o 'lib, 
y o 'g 'o n ro q , q alin lig i 10 n m atro fid a va t o p - t o p bo lib jo y la sh a d i, hujay ra 
sito sk c lc tin i h o sil q ilish d a q aln ash ad i. E p itcliy d a k eratin o q silin i tu tad ig an
to n o fib rilla la r sh a k lid a , fib ro b lastlard a d c sm in o q silin i, m u sh a k la rd a m io zin
o q silin i tu ta d ig a n m a y d a ip la rn i, n c y ro n la rd a n cy ro fila m cn tlarn i hosil 
q ilad ilar, a so siy v azifasi k ark as-tay an ch hiso b lan ad i.
M ik ro n a y c h a la r h u ja y ra la rd a d o im iy b o lg an h u ja y ra m ark azi-sen trio la, 
k jp rik c h a la r, x iv c h in la rn i, b o 'lin a y o tg a n h u ja y ra la rd a c s a , m ito tik d u k ch an i 
h o sil qiladilar. M ik ro n a y c h a la r ich i b o s h silin d rsim o n sh ak ld ag i tu z ilm a la r 
b o 'lib , u la m in g d ia m c tri 2 4 n m va tu b u lin o q silin i tu tad i. In tcrfaza x o latid a 
b o 'tg a n h u ja y ra la rd a g i m a y d a v a k u o la la r m ik ro n a y c h a la r o rq ali x arak at qiladi.
H u ja y ra m ark azi - sc n lro so m a aso sin i 9 ta m ik ro n a y c h a la r trip lc ti (u c h lik ) 
ta sh k il e tib , ich i b o 'sh n ay n i h o sil qiladi. ln tc rfa z a d a g i h u ja y ra la rd a ikki 
scn trio la b ir b irig a p c ф c n d ik u ly a r x o ld a jo y la sh a d i va d ip lo so m a d eb ataladi. 
H u ja y ra b o 'lin ish v a q tid a d ip lo so m a ajralad i va ik k i m a rta k o 'p a y ib o lad i (16- 
rasm ).
39

---

1.ИУ1 П1ИИМ—
—
—
—
i
l
A -sxcm a. B -T EM
16
-rasm.
1-ona scntrioH a (faol). 2 -u n d an ch iq u v ch i m ik ro n ay ch alar. 3-qiz scntirolla 
K ip rik c h a la r p la z m o lc m m a bilan q o p lan g an sito p la z m a o 'siach asi
"
I , 1 !
j o y l . Y g a o '' bazal 
u „ « h a
T o a d i
K ip rik c h a la rm n g u z u n h g , 5-10m km . U lar ich id a o ’q ip ak so lc m m a votad ' 
A k so lc m m a x am bazal tan ac h a ham m ik ro n ay ch alard an tu zilg an farq faaat