Д. Раҳматуллаева, У. Ходжаева, Ф. Атаханова

4-расм
5-расм

---

55 
ХIII асрга келиб икки ёни тикилган, чуқур ўмизли 
сюрко
деб 
номланган янги кийим тури пайдо бўлди. Сюрколар одатда 
котт
нинг 
устида кийилган. Шу сабабли у сўзнинг маъносига кўра қўлланади 
(французча surcot — котт устидан). Котт тилга олинган асрга келиб блиони 
урфдан чиқарди (6-расм). Сюрко нафақат кийим тури, шу билан бирга ўзбек 
тилидаги «кўйлак» атамаси маъносига яқин. Айнан шу даврдан бошлаб у 
либослар терминалогияси таркибидан ўрин олди.
6-расм 
 
 
Кеч ўрта асрлар даври (XIV-XVа.а.).
Бу даврга келиб, бичиқдаги 
ривожланиш сабаб, кийимларнинг шакли, тузилиши ва безак чизиқларида 
турли туманлик пайдо бўлди. Эркаклар либоси икки силуэт кўринишида 
ривожланди: қоматга ёпишиб турувчи ва пастга қараб кенгайган кенг 
либослар. Тор турадиган либослар роман давридан аввало енг ўмизини 
бурмага йиғиш ва махсус пахта валик прокладка ёрдамида елкаларни 
кенгайтириш билан фарқланади. Конструктив ва безак чизиқлар кўкрак ва 
бирмунча тор ва пастлатилиб, белбоғ билан безакланган белни таъкидлаб 
кўрсатишга ёрдам берган. Тор кийимларнинг бўйи бўксадан ошмаган. Ушбу 
давр эркаклар либоси ўткир учли пойафзал ва конус шаклидаги баланд бош 
кийим билан бирга инсон фигурасини янада узайтириб кўрсатиш билан 
бирга унг чаққонлик ва эгилувчанлик ҳам бахш этарди.

---

56 
Бу давр тор кийимларига калта, ёпишиб турадиган куртка 
котарди
ҳам 
хос. Котарди – олд томонидан тугмаланадиган ва бўксада безакли белбоғ 
билан қадаладиган, бўкса узунлигидаги тор кийимдир. Котардининг енги 
турлича тор ҳам, кенг ҳам, қанот шаклида ҳам У айниғса безакдор бўлган. 
Юқори қисми тор енглар паст томон кенгайиб, тишчалар ёки кенглиги 10 см, 
узунлиги 1,5 метрга борадиган мато бўлаклари билан безакланган (7-расм).
XIV асрларга келиб котардини белни сиқиб турадиган ва бўксада 
елпиғичсимон тахламали калта жакетлар томонидан сиқиб чиқарилди (7-
расм). Жакетлар енги баланд кўтарилган, бермаланган ўмизга эга бўлиб, 
франк бургуд модаси белгиси - елканинг тўғри ва баланд кўринишини 
белгилаган.
Таперт 
ҳам белдан қаттиқ сиқиб боғланган ва унинг ҳам паст қисми 
бурмали ёки тахламали (складкали) бўлган. Тапертлар жакетдан узунроқ 
бўлган (тиззагача узунликда), четлари бой безатилган (8-расм). Белбоғ, ёқа, 
енг, енг ва елка чокларга қўнғироқчалар тақилган. Ўмиз олд томонда ҳам, 
орқада ҳам бўлиши мумкин эди. Аср охирларида тапертларнинг кўкрак 
қисмига ва елкага мардонаворликни бўрттириб кўрсатиш учун пахта 
қистирмалар (прокладка) қўйилган.