Мавзу 1: Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси ўқув фан сифатида

в) ҳаракатларни бутунлай 
бажаришга эришиш. 
г)ортиқча 
мушак 
кучланишларни ва ортиқча 
кераксиз ҳаракатларни йўқ 
қилиш. 
1) Сўз методи. 
2) Кўргазмали метод. 
3) Бўлиб - бўлиб ўргатиш. 
Мақсад 
илгари 
ҳато 
қилинган қўпол техника 
кўникмаларини 
аниқлашдир. 
Бу 
босқичнинг 
асосий 
вазифалари: 
а) 
ўрганилаётган 
ҳаракатларни 
қонуниятлаштиришни 
янада 
чуқурроқ 
тушунтириш; 
б) 
ўрганилаётган 
ҳаракатлар техникасининг 
деталларини ўргатиш ва 
аниқлаш; 
в) ҳаракатларни бутунлай, 
аниқ бир текс, осон 
бажаришга эришиш. 
г) 
ҳаракатни 
турлича 
бажариш 
имкониятини 
олдиндан яратиш. 
Амалга 
ошириш 
методлари 
1) Бутунлай њргатиш
2) Сўз методи. 
3) Кўргазмали метод. 
4) Мусобақавий метод. 
Мақсад 
амалиётда 
ҳаракат 
фаолиятини такомиллаштириш 
ҳолда эгаллашни таъминлаш. 
Хусусий 
вазифа 
қуйидагилардан иборат: 
а) ҳаракат кўникма, ҳаракат 
малакаси ҳаракатлар бўлиши
учун ҳаракатлар ҳар хил 
вариантда бажариш. 
б) олдинги босқичда йўл 
қўйилган ҳатони йўқ қилишга 
қаратиш зарур. 
В) асосан техник ўзлаштириш 
ва мустаҳкамлашга эришиш 
зарур 
г) 
ҳаракат 
фаолиятини 
максимал 
даражада 
аниқ 
бажаришга эришиш. 
 Амалга ошириш методлари: 
1) 
такрорий 
стандарт машқ методи. 
2) 
Такрорий 
ўзгарувчан машқ методлари. 
3) 
Онглилик ва
фаоллилик. 
4) Мунтазамлилик. 
а) ҳаракатларни фазовий ва вақт характеристикаси мушак кучланишининг аниқ эмаслиги 
биринчидан, асаб жараёнларининг бош мия пўстлоғида иродиация бўлишидаги, 
иккинчидан эса ички тормозлашишининг ҳам кучланишига боғлиқдир. Асаб 
жараёнларини бош мия пўстлоғини ҳаракат тахлили, иродиацияси функционал 
ҳаракатларнинг айримлари иштирок этиш ўрнига иш пайтида бошқаларнинг иштирок 
этиш кўзғалиш жараёнида ўринсиздир. Ўрганувчи кўп куч сарф қилади. Булар ҳаммаси 
эса озгина иш бажариш орқали юқори даражада чарчаш ва ишчанлик қобилияти пасайиши 
билан характерланади. 
б) ҳаракат акти ритмнинг турғун эмаслиги бунда шуғулланувчи ҳаракат акти айрим 
фазаларни вақтидан олдин бажаришга ҳаракат килади. Булар кўпроқ кўп куч сарфлаш 
билан боғлиқ асосий фазалардир. Бу албатта асосий фазадан олдин пауза бўлиши 
ҳаракатларига фарқланади. Дастлабки ҳаракат қўникмаларини ҳосил бўлиш 

---

45 
хусусиятларини ҳисобга олиб, ўрганишнинг биринчи босқичида қуйидаги вазифалар 
қўйилади: 
Шуғулланувчиларда ҳаракат акти бўйича тўлиқ тасаввур ҳосил бўлиши учун у тўғрисида 
асосли тушунча ҳосил қилиш. 
Янги ҳаракатларни ўрганиш учун шуғулланувчиларнинг билимлари тўғрисида керакли 
бўлган элементлар билан тўлдириб бориш. 
Ҳаракатларни бутунлай бажаришга эришиш. 
Ортиқча мушак кучланишларини ва ортиқча кераксиз ҳаракатларни йўқ қилиш. 
Бу босқичда қўлланиладиган ўрганиш методикаси дидактик принципларини амалга 
ошириш билан, ўрганишнинг бу босқичи учун керакли бўлган метод ва усуллардан 
фойдаланишда қатор хусусиятларга эгадир. Буларга сўз методи кўргазмалиликни 
таъминлаш методи шуғулланувчиларга осон тушунарли ва индивидуаллаштириш ҳамда 
мунтазамлилик, талабларни аста - секин ва тобора ошириб бориш принциплари киради.
Сўз методи машқ тўғрисида тасаввур ҳосил қилиш шунингдек шу машқни пайдо 
бўлиши ҳақида унинг амалдаги ва спорт соҳасидаги аҳамияти ҳақида сўзлаб 
шуғулланувчиларни қизиқтириш.
Кўргазмалиликни таъминлаш методи ўргатиш лозим бўлган машқ тўғрисида 
шуғулланувчиларнинг аниқ тасаввур ҳосил қилиш учун воситали ва воситасиз 
вариантларидан фойдаланилади. 
Ҳаракатларнинг аниқмаслигини ва ҳатоларнинг олдин йирик сўнгра эса майда 
ҳатолари йўқ қилиб борилади. Ҳаракатларнинг аниқмаслигини ва ҳатолар сабабларини 
аниқ белгилаш зарурдир. Ҳатолар ўргатиш методини оқилона бўлмаслигини,
ўқувчиларнинг вазифаларини етарли даражада аниқ тушунмасликлари, мураккаб 
ҳаракатнинг аввалги фазаларини нотўғри бажариш натижасида пайдо бўлади.