Avtomatika asoslari va avtomatik rostlagichlar : Elektr ta'minoti : O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan

66
ta avtomatik liniya, o 'n kilometrlab konveyer va rol- 
ganglar, 
2200
ga yaqin maxsus agregat, avtomatik va yarim avtomatik 
stanoklar ishga tushirildi. 
10
mingdan ortiq turli uskunalar moderni-zatsiya 
qilindi. Bu tadbirlam ing ko'pchiligi yig'ish ishlarini mexani-zatsiyalashtirish 
va avtomatkishtirishga qaratilgan. H ozir respublikamiz zavodlarida yig'ish 
ishlarida har xil mexanizmlarni tobora keng qo'llanish bilan biiga yangi 
yig'ish avtomatlari ham yasalmoqda.
2 5

---

Л У ТО М Л Т1КА A SOSLARI VA A V TO M A TIK R O S T L A G IC H L A R
Am m o bu erishilgan yutuqlar hoziigi talabni qanoatlantirolmayotir. 
Chunki respublikaning mashinasozlik va asbobsozlik zavodlarida liozir ne- 
cha minglab kishilar yig‘ish ishlari bilan band bo‘lib kelmoqdalar ko‘pgina 
zavodlarda hali mexanizatsiyalashtirilgan yig‘ish asboblari yo‘q. Bolg‘a, 
gayka kalitiga o ‘xshash ota-bobolarimizdan qolib kelgan asboblar hali ham
yig'uvchining ish quroli bo‘lib qolmoqda. Biz hukum atim iz tom onidan 
mashinasozlar oldiga qo‘yilgan asosiy vazifa—kompleks mexanizatsiyalash- 
dan kompleks avtomatlashtirishga o ‘tish vazifalarini muvaflfaqiyatli hal qilish 
uchun qizg‘in kurash olib borishimiz kerak.
Shuning uchun mashinasozlik va asbobsozlikda hozirdan boshlab 
boshqa operatsiyalar bilan bir qatorda, ishlab chiqarishning eng qiyin 
operatsiyalaridan bo‘lgan yig‘ish operatsiyalarini to ‘la mexanizatsiyalashtirish 
va avtomatlashtirish tadbirlarini ham keng miqyosda amalga oshirm oq 
lozim. 
Informatsion 
texnologiya 
faqat 
hisob-kitob 
va 
m atem atik 
modellashtirish sohasidagina inqilob qilibgina qolmay, balki korxonalar, 
ishlab chiqarish komplekslari va hatto xalq xo'jaligi bir butun tarm og‘ining 
tashkiliy avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemasini yaratishdek katta isliga 
asos yasab boshqarish, planlashtirish va hisob ishlarini sifat jihatidan yangi 
darajada hal etish yo‘lini ochib berdi.
Biroq, samaradorlikka erishish uchun ishlab chiqarish sohasining o ‘zini 
taraqqiyotning ilg‘o r darajasiga ko‘tarish kerak. Bu esa o ‘z navbatida, 
bugungi kunda sanoatning ham m a tarm og‘ida to ‘liq avtomatlashtirishga 
imkon beradigan texnik vositalami bunyod etish to ‘g ‘risida bosh qotirishni 
taqozo qiladi.
Yuqorida ta’kidlab o ‘tganimizdek, mashinasozlikda stanokka detalni 
o ‘matishdan tortib bevosita ishlov berish jarayonini boshqara bilish kerak. 
Stanoklaming unum dor ishlashi uchun ular adaptiv boshqaruv sistemalari, 
robot, manipulatorlar bilan jihozlanishi kerak, epchil ishlab chiqarish 
jarayonlarini joriy etish kerak.
Stanok avtom at va avtom atik liniyalarda texnologiya bikir, ya’ni 
oldindan belgilangan aniq xatti-harakatlaiga asoslangan. Shuning uchun 
ushbu stanok avtom at va avtom atik liniyalami yangi detalga ishlov berish 
em as, balki shakli biroz o ‘zgartirilsa ham boshqatdan sozlash juda katta 
sarf, vaqt va kuch bilan bog‘langan. Bu, albatta, stanok avtom atlar 
im konlari tugadi degan xulosaga olib kelmaydi.
Q o ‘yilgan m u am m o n i hal etishning y o ‘llaridan biri biz y u q o rid a 
ta ’kidlab o ‘tgan raqam li program m a asosida boshqariluvchi (R P B ) 
stanoklardir. P ro g ram m a o ‘zgartirildim i, yangi turdagi d etalga ishlov
2 6

---

A V T O M A T IK A ASOSLARI VA A V TO M A TIK R O ST L A G IC H L A R
berish im koni tu g ‘ilaveradi. B oshqarishning b u n d a y g ‘oyasi faqat o d - 
diy m etall qirqish stanoklarida em as, balki k o ‘p o peratsiyali agregat, 
press va sh tam p lard a ham o ‘z sam arasini ko‘rsatdi.