Ii. Mavzu. Ishlab chiqarishni joylashtirishning qonuniyatlari, shakllari, omillari Ma’ruza rejasi

paxta tolasi,
pilla, 
tog‘-kon sanoati, 
qishloq xo‘jaligi mashinasozligi 
va boshqalarga ixtisoslashgan. Ammo uni ip 
yoki ipak gazlamaga, un, neft sanoatiga ixtisoslashgan deyish biroz mushkulroq, 
chunki bu mahsulotlar O‘zbekistonda hozircha yetarlicha ishlab chiqarilmaydi va 
ular mahalliy talabni to‘la qondirolmaydi.
Ixtisoslashuv, faqat moddiy ishlab chiqarishga tegishli emas.
U barcha 
ijtimoiy jabhalarga molik xususiyatdir. Qolaversa, ayrim oliygohlar o‘qituvchi, 
boshqalari- agranom, muhandis, iqtisodichi kabi mutaxassislarni tayorlaydi. 
Chunki bular shunday hodimlarni tayorlashga ixtisoslashgan.
Ixtisoslashuvning ham mujassamlashuv kabi o‘zining chegarasi bo‘lishi 
lozim, o‘ta tor ixtisoslashuv bu bir tomonlamalikka (ijtimoiy hayotda tor 
fikrlashga) yo‘l xarajatlarini ko‘payishiga olib keladi. Ulkan korxonalarni qurish 
qanday zararli bo‘lsa, haddan tashqari tor ixtisoslashuv, yakka xokimlik ham 
shuncha xatarlidir.
Afsuski, yaqin o‘tmishda mamlakatimiz qudrati, uning rivojlanganlik 
darajasi shu “yirik”, “eng katta”, “yagona” kabi tushunchalar bilan ifodalanar, 
“birinchi” bo‘lish esa ko‘p hollarda qolgan barcha sohalarda qoloqlikni anglatar 
edi. Ammo bu mulohazalardan noto‘g‘ri xulosa chiqarish ham kerak emas, chunki 
ixtisoslashuv shahar, tuman, viloyat, iqtisodiy rayon, resurslarni, qolaversa jamiyat 
va kishilarning o‘zini ham rivojlanishini tasavvur qilish qiyin. Shuning uchun 
ixtisoslashgan tarmoq bilan birgalikda boshqa yordamchi yoki ikkilamchi sohalar 
ham hech bo‘lmaganda mahalliy ehtiyoj doirasida rivojlangan bo‘lishi lozim. Bu 
yerda ixtisoslashgan tarmoqni va daraxtning tanasiga, daryoga qo‘shimcha 
tarmoqlarni esa daraxtnigng shox va shoxchalariga, daryoning irmoqlariga 
o‘xshatish o‘rinli. O‘z-o‘zidan ma’lumki, tanasiz shox ham bo‘lmaydi, shoxsiz 
daraxt esa bu oddiy butadir, irmoqsiz daryo ham barkamol daryo tizimini 
shakllantirmaydi.
Demak, ixtisolashuv kompleks, har tomonlama rivojlanish bilan 
uyg‘unlashuvi kerak. Zero, ixtisoslashuvda yo‘l qo‘yilgan xatolar oqibatini hozirgi 
kunda sezib turibmiz. Bu kamchiliklar ayniqsa, sobiq ittifoqdosh respublikalarning 

---

o‘zaro iqtisodiy aloqalarini buzilishida o‘z aksini topmoqda. Shu sababli e’tibor 
ko‘proq har bir respublikaning mumkin qadar atroflicha rivojlanishiga 
qaratilmoqda. Albatta, bunday taraqqiyot respublikani jahon hamjamiyatidagi 
boshqa mamlakatlardan farq qildiruvchi, uning o‘rnini belgilab beruvchi 
ixtisoslashgan 
tarmoqlarni 
takomillashtirish 
orqali 
oshirilishi 
maqsadga 
muvofiqdir.