Ii. Mavzu. Ishlab chiqarishni joylashtirishning qonuniyatlari, shakllari, omillari Ma’ruza rejasi

urbanistik 
mujassamlashuv
bo‘ladi. Agar Farg‘ona vodiysini respublikamizning asosiy pilla 
yoki meva maskani, neft mahsulotlari yoki o‘simlik moyi ishlab chiqaruvchi rayoni 
sifatida ko‘rsak, u holda 
hududiy mujassamlashuvni 
nazarda tutgan bo‘lamiz. 
Mujassamlashuvning 
yuqori
va 
pastligi
ayni paytda ma’lum bir sohaning 
rivojlanganlik darajasini belgilaydi. Bu yerda “umumiy mahraj” bo‘lib shahar, 
viloyatda yashovchi aholining ulushi, xissasi xizmat qiladi. Aytaylik, Farg‘ona 
vodiysida respublika aholisining 27%i joylashgan. Agar u yoki bu ishlab chiqarish 
ko‘rsatkichi shu raqamdan yuqori bo‘lsa, u holda mazkur ishlab chiqarish tarmog‘i 
vodiyda rivojlangan, mujassamlashgan bo‘ladi. 
Korxona urbanistik
va 
hududiy
mujassamlashuv turli rayon va 
mamlakatlarda turlicha birikma hosil qiladi. Past darajadagi korxona yoki ishlab 
chiqarish mujassamlashuvi yuqori urbanistik mujassamlashuvga to‘g‘ri kelish 
hollari ham uchraydi. Bu holda shaharda kichik korxonalar soni juda ko‘payadi. 
Aksincha, 
urbanistik 
mujassamlashuv 
past, 
ammo 
ishlab 
chiqarish 

---

mujassamlashuvi yuqori bo‘lishi ham mumkin. Bunga kichikroq shaharda, 
masalan, Xivada katta gilam kombinatini joylashuvi misol bo‘ladi. 
Shunday qilib, yuqori darajadagi mujassamlashuv, ayniqsa o‘ta yirik 
korxonalarni barpo etish hamma vaqt ham ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan samarali 
emas. Bunday hollarda ham harajatlar ko‘payadi, ishchi kuchi yetishmaydi va eng 
muhimi – ekologik muvozanat buziladi. 
Qaysi darajadagi mujassamlashuv ma’qul degan savol tug‘iladi. Axir ayni 
bir hajmdagi mahsulotni turli xil yiriklikdagi korxona, shahar yoki rayonlarda 
ishlab chiqarish mumkin-ku. Bu yerda ham bir tomonlamalik, qat’iylik zararli 
bo‘lsa kerak. Binobarin, turli xil yiriklikdagi korxonalar, shaharlar bo‘lgani 
maqsadga muvofiq bo‘lsa kerak. Demak, mujassamlashuv ob’ektiv qonuniyat, 
biroq u barcha mamlakatlarga xos va iqtisodiy samaradorlikka ega bo‘lsada uning 
ma’lum chegarasi, ko‘lami, doirasi bo‘lishi shart. 
Ishlab chiqarishning bir tomonlama yoki nomutanosib hududiy tarkibi o‘ta 
markazlashgan mujassamlashuvni bildiradi. 
Respublikada ham faqat Toshkent yoki Toshkent viloyatini rivojlantirib, 
qolgan mintaqalarni o‘z holiga qoldiriaverish ham yaramaydi, albatta. Shu bois 
Qoraqalpog‘iston 
Surxandaryo, 
Jizzax 
kabi 
viloyatlar 
ijtimoiy-iqtisodiy 
rivojlanishi jadallashtirish zamon talabi bo‘lib bu masalalar mustaqil 
davlatimizning ilmiy asosda ishlab chiqilgan hududiy siyosatida ham o‘z aksini 
topmog‘i lozim. 
Ixtisoslashuv
ham ishlab chiqarishning tashkil qilishning muhim shakli 
bo‘lib, bu mehnat taqsimoti va iqtisodiy rayonlarni tarkib topishi bilan 
chambarchars bog‘liqdir. 
Uning