M. A. Yusupova San’atshunoslik iti direktori, Arxitektura doktori

sakkizburchakli 
derazalar xos. H ar bir qavat o ‘z orderiga ega, bino burchak- 
lari klassik 
turdagi u stu n ch alar bilan biriktirilgan.
XVII 
asrning oxirida qishloq ibodatxonalari tabaqali kompozitsiyasi 
mahalliy 
ruslarga xos. Eng tugallangan shu turdagi yodgorlik — Moskvaosti 
Narishkinlar 
qo ‘rg‘onidagi Fildagi Pokrov ibodatxonasidir (1693, 37-rasm). 
Ibodatxonaning 
asosiy hajm i kvadrat tarxli nim aylana shaklida q o ‘shimcha 
qurilm alar 
b o ‘lib, u larning sharqiy to m o n i m ehrobli absida hisoblanadi. 
Poydevor 
tarxlari xuddi shunday, lekin m aydoni katta, chunki atrofmi 
ochiq y o ia k li 
ayvon o ‘rab turibdi. B ino qism larining m utanosiblik jihatlari 
benuqson 
topilgan b o ‘lib, u yum shoq, jim jim ado r, nozik-xushbichim ko‘ri- 
nishga ega. 
Tabaqali kom pozitsiya nafaqat ibodatxona inshootlariga (No- 
vodevichiy 
m onastiri q o ‘n g ‘iroqxonasi), balki tu rar-jo y uylarida ham o‘z 
aksini top gan
(K rutiskiy terem i).

---

Xalq uy-joy yog‘och m e ’m orchiligi sekin rivojlangan, uning 
shakllari 
ancha tu rg ‘un. Asrlar davom ida ishlab chiqilgan rus xalqi 
u s u lla ri bino 
kom pozitsiyalar tosh arxitekturasiga o ‘tkazilar edi. XV—XVI asr 
y o g ‘och 
turar-joy uylari, 5—6 m kvadrat yoki to ‘g‘riburchak tarxli, o 'rta d a
pech 
b o ‘lgan. YoMakka yaqin devor ko'ndalangiga tan ch a lar o 'rn atilg an
edi. 
D evorlar o ‘zaro o ‘yilgan tirqish orqali jipslashgan qarag ‘ay 
x o d a la ri bir- 
biriga gorizontal holatda yotqizilgan. Eshik va deraza oraliqlarini 
uncha 
baland qilmaganlar (38-rasm ). Bino hajm ini kattalashtirish m aqsadida 
yonga 
b ir n ech a kesm alarni o 'rnatishgan. Pastki c h o rc h o 'p la r yerga 
poydevorsiz 
yotqizilgan. Shift yonlari chopilgan c h o rc h o ‘plardan iborat b o ‘lgan. Ikki 
tom onli qiya tom yonlari sinch bilan birlashtirilib fron ton ni tashkil 
etgan. 
K o ‘p hollarda fro n to n lar qalam chalarga tiralgan b o ‘lib, pushtaksimon 
tayoqlar bilan berkitilgan tom bo'lgan.
Tyosoviy (yupqa taxtadan yasalgan) to m lar mixsiz biriktirilgan. Sinchga 
tik ildizli archalar qo'yilar, ildiz ilm oqlariga «suv-oqarlar» yoslar (yupqa 
taxta), to m tirgaklari uchun xoda-tarnovlari o ‘rn atilar edi. T om ning tepa 
qism ini o ‘yilgan xoda bilan yopishgan. Q ishloq ch o p m a uylariga doin' 
ikkinchi chopm a m olxona va om borxonalar biriktirilar edi. U lar yaxlit bir 
tom bilan yoki alohida m ustaqil to m bilan berkitilgan. S hah ar yog'och 
uylari ikki yoki uch chopm ali boMgan, am m o h a r biri alohida tom bilan 
berkitilgan. 0 ‘rtadagi om borxona pastroq, yonidagilari esa baland,