Аsoslari Darslik

7.5.Aktivatorlar (faollashtirgich) 
 
Aktivatorlar minerallarning flotatsion qobiliyatini yaxshilash maqsadida 
ishlatiladi. Ular to‘plovchining mineral yuzasida mahkamlashishiga yordam beradi. 
Undan tashqari aktivatorlar mineral depressiyalangan bo‘lsa, ularning flotatsion 
qobiliyatini qayta tiklash maksadida, hamda minerallarning tabiiy flotatsiyalanish 

---

89 
qobiliyati kam bo‘lganda ishlatiladi. Aktivatorlarning ta’siri shundan iboratki, ular 
mineral yuzasida to‘plovchi oson yutadigan /adsorbtsiyalaydigan/ plenkani xosil 
qiladi yoki mineral zarracha yuzasidan depressorni chetlashtiradi. 
Flotatsiya jarayonida aktivator sifatida mis kuporasi SiSO, sulfat kislota, 
eruvchi sulfidlar (ko‘pincha) va havo kislorodi qo‘llanadi. 
Mis kuporosi - nisbatan ko‘proq tarqalgan aktivatorlardan. 
Sfaleritni aktivlashtirishda ishlatiladi.
Sulfat kislotasi- pirit va pirrotinni aktivlashda ishlatiladi. 
Aktivlashtirish mineral zarracha yuzasida hosil bo‘lgan temir gidrooksidini 
eritib yuborishdan iborat. Natriy sulfidi - rangli metallar oksidli minerallarini 
sulfidlashtirishda ishlatiladi. 
Havo kislorodi sulfidli minerallarning yuzasini oksidlash natijasida va 
bo‘tanadagi erkin sulfid ionlarini oksidlash natijasida aktivlashtiradi. Sulfidli 
minerallar yuzasini qattiq oksidlanib ketishi ham zararli, chunki bunda to‘plovchi 
ko‘proq sarflanib ketadi. 
To‘plovchi, dispressor va aktivatorlarning funktsiyasini yaxshi tushunish uchun 
misol keltiramiz.
Galenit PbS, sfalerit ZnS va pirit FeS
2
li rudalarni flotatsiyalashda avval galenit 
flotatsiyalanadi, sfalerit va piritning flotatsiyalanish qobiliyati depressor qo‘shib 
(oxak, tsianid yoki rux kuporasi) yo‘qotib turiladi. Qo‘rg‘oshinli flotatsiyadan 
keyin sfaleritning flotatsion qobiliyati aktivator - mis kuporosi qo‘shib tiklanadi, 
pirit esa kup miqdorda oxak qo‘shib depressiyalanadi. So‘ngra piritning flotatsion 
qobiliyati tiklanadi (masalan, sulfat kislotasi qushib) va uni piritli kontsentratga 
flotatsiyalanadi.