Buyrug‘i maktabgacha ta’limga qo‘yiladigan davlat talablarini tasdiqlash haqida

XXVI bob. Nutq, o‘qish va savodga tayyorgarlik
1-§. Nutq
280. Quyidagilar 5 yoshdan 7 yoshgacha bo‘lgan bolalarda nutq rivojlanishining
talablari hisoblanadi:
nutqni tinglash va tushunish;
so‘zlashish va muloqot yuritishga qodir bo‘lish;
nutq-tovush madaniyatini shakllantirish;
oddiy tahlil va sintez qilish ko‘nikmalarini rivojlantirish;
so‘z boyligini faollashtirish;
nutqning grammatik tuzilishini shakllantirish;
bog‘lanishli nutqni shakllantirish;
ijodiy hikoya qilishni shakllantirish.
281. Quyidagilar 5 yoshdan 7 yoshgacha bo‘lgan bolalarda nutq indikatorlari
hisoblanadi:
musobaqalar va munozalarda ishtirok etish, u yerda eshitgan ko‘rsatmalarini to‘g‘ri
bajarish;
ayrim maxsus so‘zlarning ma’nosini bilish;
eshitgan hikoyalarni osonlikcha bayon qilish;
ona tilini juda yaxshi bilish, fikrni oddiy va umumiy foydalanishdagi gaplar yordamida
ifodalash;
mavjud til tizimi (tovush, so‘z, gap) to‘g‘risida elementar (oddiy) tasavvurga ega bo‘lish;
so‘zdan tovushni, unli va undosh tovushlarni ajrata olish;
narsalarning nomlarini to‘g‘ri aytish, bir-biri bilan solishtirib, ayrim farqlarini
tushunish;
o‘z nutqida uyushiq bo‘lakli, sodda, yoyiq va qo‘shma gaplarning turli xillaridan
foydalana olish;

---

o‘yinchoqlar va buyumlar haqida hikoya tuza olish;
shaxsiy tajriba, mazmunli rasmlar asosida hikoya tuza olish;
gaplarni grammatik jihatdan to‘g‘ri tuza olish;
surat (rasmlar) bo‘yicha mazmunli hikoya tuzish;
umumlashtiruvchi so‘zlar, antonimlar, solishtirmalardan foydalanish;
harakatlarni rejalashtirish uchun nutqdan foydalanish;
o‘z tuyg‘ulari va niyatlarini nutq yordamida ifodalab, tengdoshlari va katta yoshdagilar
bilan muloqotda ishtirok etish;
turli hikoyalarni so‘zlab berish, hikoyalarni o‘ylab topishga harakat qilish, qofiya va so‘z
o‘yiniga qiziqish bildirish;
kitoblar, teleko‘rsatuvlardan nutqning turli parchalarini yodlab olish va ishlatish.
282. 5 yoshdan 7 yoshgacha bo‘lgan bolalar ta’limiga quyidagicha yondashish lozim:
musobaqa, munozara va boshqa tadbirlarni tashkil etish, savollar berish va bolani
to‘g‘ri javob berish yoki ko‘rsatmalarni bajarishga rag‘batlantirish;
bolaning yangi so‘zlardan foydalanish va ularning ma’nosini bilish istaklarini
rag‘batlantirish;
bolaga muntazam ravishda hikoyalar aytib turish, teatrga olib borish, bola bilan
taassurotlarini muhokama qilish;
rasmga qarab mazmunli hikoya tuzish, nutqni rivojlantirish bo‘yicha maxsus trening va
o‘yinlar o‘tkazishga yordam berish, qofiya va so‘z o‘yinlari, she’rlarni ifodali o‘qish, ertaklarni
aytib berish, shaxsiy hayotdan hikoya tuzishga ko‘maklashish;
bolani ijodiy dramatik, rol ijro etiladigan o‘yinlarda ishtirok etishga jalb qilish.
283. 5 yoshdan 7 yoshgacha bo‘lgan bola bilan munosabatlarda samimiyat, do‘stonalik
va himoya etilganlik muhitini saqlab turish lozim.