T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 419 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
j
nm 
– tok zichligi, metalldan yarimo‘tkazgichga o‘tayotgan elektronlar uchun potentsial to‘siq 
balandligi o‘zgarmaganligi uchun, o‘zgarmay qoladi va 
ga teng bo‘ladi. 
Tashqi potentsiallar farqi yopish yo‘nalishida qo‘yilgandagi kontakt bo‘yicha 
natijaviy tok zichligi
quyidagicha ifodalanadi: 
, 
va tok yarimo‘tkazgichdan metallga oqadi. Teskari yo‘nalishdagi tashqi kuchlanishni oshira
borsak,
kamayib nolga intiladi, teskari yo‘nalishdagi 
j
t
ga yetishadi. Bu tok zichligi 
to‘yinish toki zichligi deb ataladi. 
Elektron - kovak (
n 
- 
p
) o‘tish
 
Ikkita yarim o‘tkazgich kristallarini bir-biriga to‘g‘ridan-to‘g‘ri tekkazish bilan 
elektron-kovakli o‘tish hosil qilish mumkin emas. Chunki kristallar sirti oksidlangan bo‘lishi 
mumkin, bundan tashqari, chegara sirtida yarim o‘tkazgichlarning energetik spektriga ta’sir 
qiluvchi begona kirishmalar atomlari, har xil ifloslanish va nuqsonlar bo‘lishi mumkin. 
Elektron - kovakli o‘tishni hosil qiluvchi, amalda, eng ko‘p tarqalgan usullardan biri 
– diffuziya jarayonidir. Diffuziya jarayoni – gaz, suyuqlik va qattiq holatda bo‘lgan kirishma 
atomlarini yuqori temperaturada yarim o‘tkazgich kristall panjarasiga kiritishdan iborat. 
Masalan, 
n
– turli yarim o‘tkazgichga aktseptor kirishmalarini yoki 
r
– turli yarim 
o‘tkazgichga donor kirishmalarini diffuziya usuli orqali kiritishdir. 
Kirishmalarning ichkariga qanchalik kirganlik darajasi yoki 
n 
- 
p
o‘tishning 
chuqurligi diffuziya jarayoni vaqti va temperaturasiga bog‘liqdir. 
Ikki turli o‘tkazuvchanlikka ega bo‘lgan sohalarni ajratuvchi chegara 
elektron - 
kovakli o‘tishni
bildiradi. 
7 - rasmda ikki xil o‘tkazuvchanlikdan iborat bo‘lgan yarim o‘tkazgichlar sohalari 
chegarasi keltirilgan va u 
MM
tekislik bilan aniqlanadi.
 
Chegaraning chap tarafida 
N
a
– aktseptor kontsentratsiyali
r
– turli yarim 
o‘tkazgich, o‘ng tarafida esa, 
N
d
– donor kontsentratsiyali 
n
– turli yarim o‘tkazgich 
joylashgan.