T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 364 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
, 
ga teng bo‘ladi. Ikkinchidan, bu vaqtni B sirtdagi 
yoy nuqtalarining 

r chiziqli tezligiga 
bo‘lish orqali topish mumkin 
, 
(42.1)- va (42.2)- ifodalarning o‘ng tomonlarini tenglashtirsak, 
, 
o‘zgarmas kattaliklardir, shuning uchun kumush molekulalarining katta tezligiga 
yoyning 
kichik nuqtalari to‘g‘ri keladi. 
yoy bo‘yicha kumush molekulalarining hosil qilgan 
qatlamining ko‘ndalang kesimi 4v - rasmda keltirilgan. Qatlam qalinligining o‘zgarishi 
berilgan temperaturada molekulalarning tartibsiz harakat tezliklari bo‘yicha taqsimlanishini 
ko‘rsatadi. Molekulalarning ko‘pchiligi o‘rtacha tezlikka yaqin tezlik bilan harakatlanishi 
kuzatiladi. 
Termodinamik muvozanatda bo‘lmagan tizimlarda ko‘chish hodisalari 
Termodinamik 
muvozanatda 
bo‘lmagan 
tizimlarda 
ko‘chish 
hodisalari deb 
ataladigan, alohida qaytmas jarayonlar sodir bo‘ladi va bu jarayonlarda energiya, massa va 
impulslarning fazoviy ko‘chishi kuzatiladi. 
Ko‘chish hodisalariga issiqlik o‘tkazuvchanligi (energiyani ko‘chishi), diffuziya 
(massa ko‘chishi) va ichki ishqalanish hodisalari(impulsni ko‘chishi) kiradi. 
1. 
Issiqlik o‘tkazuvchanligi
.
Agar, gazning bir qismida molekulalarning o‘rtacha kinetik energiyasi boshqa qismiga 
qaraganda kattaroq bo‘lsa, natijada, vaqt o‘tishi bilan molekulalarning doimiy 
to‘qnashishlari sababli, ularning o‘rtacha kinetik energiyalari fazo bo‘yicha tenglasha 
boradi, boshqacha qilib aytganda, fazo bo‘yicha temperatura tenglasha boradi. Energiyaning 
issiqlik ko‘rinishda ko‘chishi Fur’e qonuniga bo‘ysunadi: 
,
bu yerda 
– birlik vaqtda, birlik yuzadan issiqlik ko‘rinishida ko‘chadigan, energiya bilan 
aniqlanadigan issiqlik oqimining zichligidir, 

– issiqlik o‘tkazuvchanligi, 
– yuza 
normali yo‘nalishida birlik dx uzunlikka to‘g‘ri kelgan temperatura o‘zgarishiga teng 
bo‘lgan temperatura gradientidir. Minus ishora issiqlik o‘tkazuvchanlik jarayonida, 
temperatura 
past 
bo‘lgan 
yo‘nalishda 
energiya 
ko‘chishini 
ko‘rsatadi. 
Issiqlik 
o‘tkazuvchanligi

- temperatura gradienti birga teng bo‘lganda issiqlik oqimi 
zichligiga teng bo‘lgan kattalikdir:

r
t


r
t




2
r





dx
dT
j
E



E
j
dx
dT

---