Бизнес вa тaдбиркорлик олий мaктaби

ЎЗБЕКИСТОН ИҚТИСОДИЁТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ВА 
МОДЕРНИЗАЦИЯЛАШДА ПАХТА ТЎҚИМАЧИЛИК 
КЛАСТЕРЛАРИНИНГ ЎРНИ 
 
Досанов Г.Ж. – “Пахтасаноат илмий маркази” АЖ  
“Қимматли қоғозлар бўйича” бош мутахассиси 
 
Мамлакатимизда сўнгги йилларида жамиятимиз ҳаётининг сиёсий, 
ижтимоий иқтисодий,маьнавий, маданий соҳалари улкан ўзгаришлар рўй 
бермоқда. 
2017-2021 
йилларда 
Ўзбекистон 
Республикасини 
ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар Фан, 
таълим, ишлаб чиқариш интеграциялашуви шароитида пахта тозалаш, 
тўқимачилик, енгил саноат, матбаа ишлаб чиқариш инновацион 
технологиялари долзарб муаммолари ва уларнинг ечими ТТЕСИ 2020 йил 24 
сентябрь 86 стратегиясини амалга оширишда алоҳида эьтибор ”Инсон 

---

376 
манфаатлари ҳамма нарсадан устун” тамойили ҳаётга амалий тадбиқ 
этилишига қаратилмоқда. иқтисодиёт соҳалари, хусусан, қишлоқ 
хўжалигининг пахтачилик тармоғи тубдан ислоҳ қилинмоқда. 
Президентимиз Ш.М.Мирзиёев “Мустақил тараққиёт йилларида 
Конституциямиз юртимизда ҳуқуқий демократик давлат, кучли фуқаролик 
жамияти, эркин бозор муносабатлари ва хусусий мулк устуворлигига 
асосланган иқтисодиётни қуриш, халқимиз учун тинч, обод ва фаровон ҳаёт 
барпо этиш, Ўзбекистоннинг халқаро майдонда муносиб ўрин эгаллашида 
мустаҳкам пойдевор бўлиб хизмат қилмоқда”. 
Давлатимиз раҳбарининг элни фаровон, халқни бой қилувчи инновацион 
ғояларидан бири – кластер тизими мамлакатимизда кенг жорий этилаётган 
бўлиб, хусусан, қишлоқ хўжалиги соҳасида ўзининг юксак самарасини 
кўрсатмоқда. Юрт тараққиётини, мамлакат қудратини белгиловчи омиллар 
жуда кўп. Аммо тинчлик ва фаровонликни ҳеч нарса билан тенглаштириб 
бўлмайди. Ўзбекистонда сўнгги йиллардада амалга оширилаётган ислоҳотлар, 
янгиланишлар бугун дунё ҳамжамияти томонидан алоҳида эътироф 
этилмоқда. 
Президент Шавкат Мирзиёевнинг ҳаётий тажрибаси, оқилона сиёсати, 
халқ дарди билан яшаши – барча ютуқларнинг замини бўлиб хизмат қилмоқда. 
Ўзбекистон қишлоқ хўжалигини модернизациялашда пахтатўқимачилик 
кластерининг ҳаётга тадбиқ этилиши муҳим босқич бўлди. Натижада 
ҳосилдорлик ҳам, даромад ҳам ошмоқда. Юртимизда етиштирилаётган 80 
турдан ортиқ қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари 66 та мамлакатга экспорт 
қилинмоқда. 
Давлатимиз раҳбарининг 2019 йил 23 октябрдаги ПФ–5853-сон Фармони 
билан Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалигини ривожлантиришнинг 
2020-2030 йилларга мўлжалланган стратегияси қабул қилинди. Жорий 
йилнинг 6 март куни “Пахтачилик соҳасида бозор тамойилларини кенг жорий 
этиш чора тадбирлари тўғрисида” Президент Қарори қишлоқ хўжалигида 
эркин рақобатни таъминлайдиган бозор тамойилларини жорий этиш, пахта ва 
ғалла етиштиришда давлат буюртмасини бекор қилиш, ишлаб чиқариш 
иқтисодий 
самарадорлигини 
ва 
маҳсулот 
ишлаб 
чиқарувчилар 
манфаатдорлигини ошириш, инвестицияларни кенг жалб қилиш ҳисобига 
қўшимча иш ўринларини яратилишига қаратилган. 
Давлатимиз 
раҳбарининг 
24 
январдаги 
Мурожаатномасида 
айтганларидик “Пахта ва ғалла етиштиришга давлат буюртмасини бекор 
қилиб, ушбу маҳсулотларни бозор тамойиллари асосида харид қилиш 
тизимига босқичма-босқич ўтамиз. Агар бу йўлдан бормасак, фермер ва 
деҳқонларимиз маҳсулот етиштиришда эркин бўлмайди, улар ўзлари 
кутганларидек манфаат кўрмайди, ҳокимларнинг эса иш услуби ўзгармайди”. 
Шу билан бирга, қарорда фермерларни, пахта тозалаш заводини, пахтани 
қайта ишлаш корхонасини, тўқимачилик Фан, таълим, ишлаб чиқариш 
интеграциялашуви шароитида пахта тозалаш, тўқимачилик, енгил саноат, 
матбаа ишлаб чиқариш инновацион технологиялари долзарб муаммолари ва 
уларнинг ечими ТТЕСИ 2020 йил 24 сентябрь 87 фабрикасини ва кийим-кечак 

---

377 
ишлаб чиқарувчи корхонани бирлаштиришнинг мақсади – ҳар бир ишлаб 
чиқарувчининг харажатларини камайтирадиган ва якуний маҳсулотнинг 
рақобатабардошлигини оширадиган ягона тузилма яратиш,фермерларга бир 
қатор иқтисодий эркинликлар берилиши белгиланди Пахта тўқимачилик 
кластерлари томонидан 2020-2021 йилларда жами 4,8 триллион сўмлик 
лойиҳалар амалга оширилиши ҳисобига 19 мингдан ортиқ янги иш ўринлари 
яратилиши режалаштирилмоқда. Кластер тизими орқали пахтачилик тармоғи 
ҳам саноатлашади, шунга мутаносиб равишда давлатнинг экпорт салоҳияти 
ортиб, халқнинг турмуш фаровонлиги юксалади. Мазкур ҳужжат асосида 2020 
йил ҳосилидан бошлаб, пахта хомашёсининг харид нархини белгилаш 
амалиётидан воз кечилади. Афсуски, шу пайтгача давлат харидларининг 
мавжудлиги 
пахта 
хомашёсини 
етиштирувчиларнинг 
иқтисодий 
манфаатдорлиги инобатга олинмасдан, барча маҳаллий ҳокимият органлари 
жалб этилиши иш самарадорлигининг пасайишига, ҳажм ортидан қўшиб 
ёзишлар ва ажратилаётган ресурслардан мақсадсиз фойдаланишга олиб 
келди.Эндиликда пахта хомашёсини етиштириш ва чуқур қайта ишлаш 
жараёнини пахта-тўқимачилик кластерлар қамраб олади. Кластер усулининг 
жорий этилиши хусусий секторнинг ривожланишига асос бўлиб, давлат 
буюртмасига эҳтиёж қолмайди. Кластерлар ўз эҳтиёжлари асосида пахта 
хомашёси ҳажмини мустақил белгилайди. “Пахта тўқимачилик кластери 
фермер хужаликлар фаолиятига молиявий,ташкилий жиҳатдан кўмак беради, 
бу эса ўз навбатида пахта хом ашёсини етиштиришни сифат ва миқдор 
жиҳатдан ўсишинитаьминлайди”. 
Бунда пахта етиштирувчи фермер хўжаликлари пахта-тўқимачилик 
кластерлари ҳамда пахтачиликка ихтисослашган кооперативлар аъзолари 
сифатида ўз маҳсулотларини кластерлар ёки кооперативлар орқали биржада 
шаклланган нархларда тўғридан-тўғри шартномалар тузилади. Пахта-
тўқимачилик кластерлари ташкил этилмаган ҳудудларда пахта тозалаш 
корхоналари негизида фермер хўжаликларининг ихтиёрий кооперациялари 
ташкил этилади. “Тўқимачилик саноати этарлича хом ашё, малакали кадрлар 
ва ишчи кучи билан Ўзбекистон Республикаси иқтисодиётида етакчи ўринни 
эгаллайди. Ушбу тармоқ айниқса, ҳукуматнинг тўғри сиёсати асосида жадал 
ривожланмоқда. Бу борада мамлакатимизда тўқимачилик саноатининг асосий 
хом ашёси сифатида етиштирилган пахта толаси муҳим аҳамиятга эга”.
Хорижий тажрибаларга кўра, жумладан, АҚШ ва Туркияда пахта 
етиштириш кооперация усулида амалга оширилади ва юқори натижаларга 
эришиб келинмоқда. Шу боис пахта-тўқимачилик кластерлари билан бир 
пайтда кооперацияларда пахта етиштириш ва қайта ишлаш жараёнини 
ривожлантириш муҳим аҳамиятга эга. Эндиликда пахта хомашёсини 
етиштирувчилар(фермер хўжаликлари, пахта-тўқимачилик кластерлари, 
кооперацияларга республикамизнинг турли тупроқ-иқлим шароитларидан 
Фан, таълим, ишлаб чиқариш интеграциялашуви шароитида пахта тозалаш, 
тўқимачилик, енгил саноат, матбаа ишлаб чиқариш инновацион 
технологиялари долзарб муаммолари ва уларнинг ечими ТТЕСИ 2020 йил 24 

---

378 
сентябрь 88 келиб чиққан ҳолда районлаштирилган ғўза навларини эркин 
жойлаштириш ҳуқуқи берилади. 
Хулоса ўрнида шуни айтиш лозимки кластер фақат иқтисодий 
самарадорлиги юқорилиги билангина эмас, балки ижтимоий аҳамияти 
катталиги жиҳатидан ҳам ажралиб туради. Давлатимиз раҳбари шуни назарда 
тутиб, аграр соҳада, илм-фанда, таълим тизимида ва бошқа соҳаларда кластер 
тизимлари жорий этилиши Ўзбекистон илғор мамлакатлар қаторидан жой 
олишининг муҳим омили ҳисобланишини таькидлаб келмоқда.