Ichki kasallikiar

6 .8 . Ateroskleroz
Ateroskleroz
( y u n o n . я//?ега—b u tk a va sc/eros—q a ttiq ) — a r t e ­
rial q o n t o m ir la r d e v o r in in g ich k i in t im a q a v a tid a a l o h i d a - a l o h id a
p i l a k c h a l a r p a y d o boM adi, n a t i j a d a , p i l a k c h a l a r q o n t o m i r l a r
d e v o r in in g q a ttiq la sh u v ig a , y o ‘llarin in g to ra y ish ig a olib kelib, q o n
o q im i y u rish in i se k in la sh tira d i.
Y axsh ilab ishlab tu rg a n o r g a n n i q o n b ila n t a 'm i n l a b k e lay o tg a n
a r te riy a d a a te r o s k le ro z p a y d o b o i i s h i sababli q o n o q im i y e tis h m a y
q o la d i, b u o r g a n n in g fu n k sio n a l im k o n iy a tla r in i c h e k la b q o ‘yadi.
Bu uzoq d av o m etadigan kasallik hisoblanib, asta-sekin boshlanadi. 
B e m o r o ‘zida b u kasallik borligini, keyinroq kasallik z o ‘rayishi va 
asoratlari p a y d o boMishidan a n c h a kech payqashi m u m k in .
K o ‘p i n c h a erkaklar, asosan, 4 5 — 55 yo sh d a b u n d a y kasallik bilan 
x a sta la n a d i, b ir o q , a te r o s k le ro z n in g y o s h la r d a h a m avj olish hollari 
u c h r a y d i. E rk a k la rd a a te r o s k le r o z ay o lla rd a g ig a q a r a g a n d a , klinik 
j i h a t d a n o g ‘ir o ‘ta d i, b u n d a n ta s h q a r i, e r k a k la r d a kasallik n is b a ta n
erta boshlanadi.
A te r o s k le ro z a rte riy a t o m ir la r in in g k e n g ta r q a lg a n su ru n k a li 
kasalligidir.
Etiologiyasi.
A terosklerozni keltirib c h iq a ra d ig a n saba bla r orasida 
h o zirg i v a q td a y o g ‘ a l m a s h i n u v i n i n g b u z ilis h i, q o n d a u la r n in g
k o ‘p a y ib k e tis h i, fo s f o lip id la r m i q d o r i e sa k a m a y is h i, o v q a t d a
x o le ste rin g a va t o ‘y in g a n y o g ‘ k islota la riga b o y b o ‘lg an h a y v o n la r
y o g ‘ini iste’m o l qilish, se m irib k e tish , t a m a k i c h e k is h , su ru n k a li 
spirtli ic h im lik la r ichish, o d a m e ne rgiyasi sarflari o v q a t m a h s u l o t -
la rid a n o l i n a d ig a n y u k s a k e n e r g e tik q i y m a tig a m o s k e lm a slig i, 
t e x n ik a n in g j a d a l s u r ’a tla r bilan rivojlanishi tufayli j i s m o n i y faol- 
lik n in g k a m a y g a n lig i, a sa b fa o liy a tin in g b u zilish i, r u h a n z o ‘riqish, 
g ip e rto n iy a kasalligi b irin c h i o ‘rin d a turadi.
S h u n in g d e k , kasallikning avj olishida xolesterin a lm a sh in u v in in g
buzilishi k a tta a h a m iy a tg a ega, b u n i n g n a tija sid a q o n d a x o lesterin
yigrilib, b u m o d d a a r te r iy a n in g ich k i d e v o r la r id a t o ‘p l a n a b o ra d i.
182

---

B u n d a n tash q a ri, k o ‘p i n c h a y o g 1 bosish, p o d a g ra , o ‘t - t o s h kasalligi, 
q o n d a x o le ste rin m i q d o r i n in g y u q o ri d a r a ja d a b o i i s h i , oqsil a l m a -
sh in u v i b u zilish i, t o m ir la r ichki qav a ti b u tu n lig in in g b u zilishiga 
kasallikka m oyillik t u g 'd ir u v c h i s a b a b d e b q a ra la d i. T o m i r l a r ichki 
q a v a t i n i n g l i p o - p r o t e i n s u b s t a n s i y a l a r d a n i n f i l t r a t s i y a l a n i s h i
natijasida b u p a r d a n in g g 'o v a k la n is h i va degeneratsiyasi ro ‘y beradi. 
P ila k c h a la r p a y d o b o T a d i. A te r o s k le ro tik p i la k c h a la r t o m i r b o ‘s h - 
l i g l g a b o ‘rtib c h iq a d i va u n i toray tira d i.
A tero sk le ro tik p ila k c h a asta -se k in kattalashib t o m i r b o ‘shlig‘ini, 
m a y d a t o m i r b o ‘s h lig ‘in i b a t a m o m b e r k itib q o 'y i s h i m u m k i n .
P il a k c h a l a r a tr o f id a t o m i r d e v o r id a b irik tir u v c h i t o ' q i m a o ‘sib 
q a linlashadi, a teroskle rotik q ism la rd a o h a k tuzlari y ig lla d i, natijada, 
z a ra r la n g a n to m ir la r a n c h a qattiq la sh ib qoladi. B ularning h a m m a s i 
to m ir la r d a q o n o q is h in in g sekinlashishiga olib keladi, natijad a, o r ­
gan va to'qim alarga oziq m o d d a la m in g yetkazib berilishi izdan chiqadi.