Ichki kasallikiar

6 .6 .5 . U ch tavaqali klapan y etish m o v ch ilig i
Etiologiyasi.
R evm atizm , surunkali septik endo k a rd it, tu g bm a 
poroklar, klapanlarning tra vm atik shikastlanishi kabilar keltirib 
chiqaradi. Y urak kasalliklarida u c h tavaqali k lap a n n in g nisbiy 
yetishmovchiligi mitral stenozda, aterosklerotik kardiosklerozda, 
m iokardit o ‘ng q o rin c h a infarkti va boshqalarda kuzatiladi.
Kasallikning rivojlanish m ex a n izm i — u c h tavaqali klapan 
yetishmovchiligida ikki tavaqali klapan yetishmovchiligidagidek o ‘ng 
q o r in c h a sistolasi paytida klap a n lar yaxshi be kilm aydi, b u ning 
oqibatida qon q o rin c h a d a n o ‘ng b o l m a c h a g a sistolik shovqin hosil 
qilib qaytadi. O lng b o l m a c h a n i n g uzoq vaqt q o n bilan t o ‘lib turishi 
uning kengayishiga olib keladi. O q ib a td a qon katta qon aylanish 
doirasi venalarida turib qoladi. O lng qorinchaning h a r bir sistolasida 
q o n m a ’lum m iq d o rd a o ‘ng b o l m a c h a g a qaytadi, u yerdan kovak 
venalariga o ‘tadi. S huning u c h u n u h a r bir o ‘ng qorincha sistolasida 
maxsus qonuniyat b o ‘yicha o kng b o l m a c h a g a yaqin joylashgan jigar 
venalariga keladi. Jigarning sistolik pulsatsiyasi yoki m usbat jigar 
pulsi deb ataluvchi hoi ro‘y be rad i. Bu u c h tavaqali klapan yetish- 
movchiligini ro‘y-rost isbotlovchi alom atdir.
Klinikasi.
Kasallar hansirash, oyoqlar shishishi, qorinning katta- 
lashgani, o ‘ng qovurg‘alar ostida o g lriq sezilishidan noliydilar. Bun­
d a n tashqari, b e m o rla r darm o n siz lik d a n , lohaslikdan tez c h a r- 
chash, m eh n a t qilish qobiliyatining pasayishidan shikoyat qilishadi.
K o ‘zdan kechirilganda teri q o plam alarining b o s h q a poroklar- 
dagiga q araganda k o ‘proq seziladigan darajada k o lkarib turganligi 
(sianoz), b a ’zan teri sargMsh tusga kirib qolganligi k o ‘rinadi (jigarda 
q o n d im langanda). Bo‘yindagi venalar shishib chiqib, kengayib 
ketadi, jigarda h am pulsatsiya z o ‘rayadi.
Perkussiyada yurak o lng chegarasining t o ‘sh suyagining o ‘ng 
c h e tid an o ‘ng to m o n g a a n c h a surilib qolganligi aniqlanadi.
A uskultatsiyada yurak uchi ustida b irinchi t o n n in g susayib 
qolganligi va t o ‘sh suyagi xanjarsim on o ‘sim taning asosi sohasida 
d a g ‘al sistolik shovqin borligi m a ’lum b o ‘ladi. Porokning dastlabki 
davrida puls o ‘zgarm asdan qolaveradi, keyingi davrida kichrayib 
qoladi, titroq artimiya paydo b o ‘ladi. Arterial bosim va puls bosimi 
m e ’yordan pasayadi.
178

---

Y urakning o ‘ng yarm ining boshqa poroklari, m asalan, o ‘ng 
b o l m a c h a - q o r i n c h a teshigining torayishi o ‘pka arteriyasi klapan- 
larining yetishmovchiligi va o ‘pka arteriyasi teshigining torayishi 
kam uchraydi. U la r o n a qorn id a h o m ilad a rivojlangan endokardit 
oqibatida paydo b o ‘ladi.
K o ‘p i n c h a b u n d a y p o r o k la r y u rak rivojlanishining b o s h q a
yetishmovchiliklari bilan birga kechadi. U la r j u d a yoshlik davrda 
aniqlanadi. B unda y b o lala r rivojlanishdan o rq ad a qolib, o ‘pka 
arteriyasi teshigi torayganda, ularda nafas qisishi va k o bkarish erta 
paydo b o ‘ladi. Bunday porokli b e m o rlar yoshlikda q o n aylanishi 
yetishm ovchiligidan halok b o iis h a d i.