Ichki kasallikiar

6 . 6 .3 . A orta k lapanlari yetish m o v ch ilig i
Etiologiyasi.
Revm atik e n d o k a rd it, o ‘tkir septik e ndokarditlar, 
a o r t a n in g z a x m d a n z a ra rla n is h i, g ip e r to n iy a bilan o ‘ta y o tg a n
ateroskleroz va jarohatlar, biriktiruvchi t o ‘qim aning sistem kasallik­
lari — kollagenozlar (sistem volchanka revm atoid artrit, sistem 
skleroderm iya, d e rm a to m io z it). Aorta klapanlarining yetishm ov­
chiligi organik kasallik k o ‘rinishida ha m , aorta yuqori k o ‘tariluvchi 
qismi va aorta halqasi a n c h a kengayib ketgan b o ‘lsa, nisbiy yetish- 
m ovchilik k o ‘rinishida h a m uchraydi.
Kasallikni rivojlanish m e x a n iz m i — diastola paytida c h a p
qorincha bilan aorta orasidagi teshik t o l a bekilmaydi, shuning uchun 
sistola vaqtida q o rin c h a t o m o n id a n aortaga haydalgan q o n n in g bir 
qismi diastola boshida katta tezlik bilan qaytib, c h a p qorinchaga 
tushadi va bu hoi diastolik shovqinga sabab boMadi. C h a p qorincha 
diastola paytida b o l m a c h a d a n odatdagi m iq d o rd a q o n oladi va bu 
qo n g a a o rta d a n qaytgan bir qism qon q o ‘shiladi. Buning oqibatida 
c h a p q o r i n c h a b o ‘s h lig ‘i k e n g a y ad i. U n o r m a l s h a ro itd a g ig a
qaraganda k o ‘proq ish bajaradi, b u esa uning devorining sekin-asta 
gipertrofiyalanishiga olib keladi (18— 19-rasmlar).
18 -ra sm .
A o r t a y a r i m o y s i m o n k l a p a n l a r i n i n g s x e m a t i k t a s v ir i — y u r a k
b o ' y l a m a k e s i lg a n ( c h a p d a — n o r m a l k l a p a n l a r , o ' n g d a — c h a n d i q l a n i b
z a r a r l a n g a n k l a p a n l a r ) :
/ —a o r t a ; 2 — y a r i m o y s i m o n k l a p a n l a r ; 2 — y u r a k c h a p q o r i n c h a s i b o ‘s h l i g ‘i.
175

---

Klinikasi.
Bem orlar d arm onsizlikdan, yurak sohasining o g ‘rib 
tu rish id a n , deko m p e n sa tsiy a vaqtida esa nafas qisib qolishidan 
nolishadi. Yurak sohasidagi og ‘riqlar sh u n g a b o g ‘liq b o ‘ladiki, 
p orokning bu xilidagi k o ro n a r arteriyalar og ‘ziga q o n yetarli m iq- 
dorda otilib tushmaydi. Bosim aorta yuqori, qorinchada past b o ‘lgani 
u c h u n qon aorta d an ch a p qorinchaga qarab orqasiga qaytadi. Lekin 
y o l i d a zich bekilib turgan yarim oysim on klapanlar, k o brinishidagi 
t o ‘siqqa d u c h kelib t o ‘xtaydi va shu vaqtda k o r o n a r arteriyalar 
q o n bilan t o ‘ladi.
Aorta klapanlari yetishmovchiligida esa qon aorta og‘zida to ‘xtalib 
q o l m a y d i, balki c h a p q o r in c h a g a q a y tib t u s h a d i va k o r o n a r
arteriyalar q o n bilan yetarlicha toMishmaydi, m iokard kislorodga 
yolchim ay qolib ( k o ro n a r yetishm ovchilik) t o ‘sh orqasida og ‘riq 
p a y d o b o ‘ladi (stenokardiya). Bu xildagi p o ro k bilan o g ‘rigan 
kasallarda nafas qisishi c h a p q o rin c h a m uskullari j u d a zaiflashib 
qolganida kelib chiqadi. Bu holda c h a p q o rin c h a zaiflashib qolib, 
q o n n in g ham m asini aortaga chiqara olm aydi, s huning natijasida 
c h a p boflm a va kichik qo n aylanishi doirasida birdan q o n dim lanib
q o l a d i —k a rd ia l a s tm a (n a fa s
siqishi) paydo b o ‘ladi.
B e m o r k o ‘z d a n k e c h i r i l -
g a n id a te r in in g a n c h a o q a rib
turganligi m a ’lum b o ‘ladi. Yurak 
uchining zarbi yaxshi k o ‘rinib, 
palpatsiyada qoflga unnaydi.
Rentgenologik tekshirishda 
chap qorincha a n c h a kengaygan 
boMib chiqadi. Y urakning aorta 
konfiguratsiyasi k o ‘rilishi jih a t- 
d a n etik yoki q o ‘nib turgan o ‘r- 
dakka o ‘xshab ketadigan o ‘ziga 
xos shakl bilan t a ’riflanadi.
Auskultatsiyada yurak uchi 
ustida I to n n in g susayib qolgan- 
ligi, aorta ustida esa II to n n in g
h am susayganligi yoki b a ta m o m
yo‘qolib ketganligi seziladi. Aorta 
ustida beshinchi nuqta - B o t k i n -
Erb nuqtasiga o ‘tadigan diastolik 
s h o v q i n e s h i t i l a d i . A r t e r i y a