O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi o„zbekiston milliy universiteti

Ovchilik 
landshaftlarning holatiga katta ta‘sir etmaydi, ammo 
ekologik huquqbuzarliklar qayd etilishi (Milliy ma‘ruza, 2008) bo‗yicha 
boshqa sohalardan ancha ―ustun‖. Uning bevosita oqibatiga ba‘zi hayvon 
turlarining areallarini qisqarishi va hattoki, butunlay qirilishi xosdir. 
Hozirgi kunda O‗zbekiston faunasi 280 xilni tashkil qilib, 
sutemizuvchilarning 44 xili, reptiliyalarning 16 xili, amfibiyalarning 2 xili, 
baliqlarning 23 xili, qushlarning 230 xili mavjud. Shulardan 
sutemizuvchilarning 3 xili, reptiliyalarning 3 xili, baliqlarning 8 xili,
qushlarning 10 xili O‗zbekiston Qizil kitobiga kiritilgan (Milliy ma‘ruza, 
2008). Nazoratsiz va taqiqlangan qurollar bilan ovlash hayvonlar va 
parrandalarning kamayishiga va qirilishiga, landshaftlarning ekologik 
imkoniyatlarini buzilishiga olib keladi. Hayvonlarni to‗g‗ridan-to‗g‗ri 
ovlashdan tashqari, inson faoliyatining bilvosita hayvonlarning yashash 
muhitini yo‗q qiluvchi va buzuvchi ta‘siri ham hayvonlarning nobud 
bo‗lishiga olib keladi. 
O„simliklarni
 
yig„ish
 
(dorivor va manzarali), pichan tayyorlash va 
o‗tin uchun kesish kabi o‗simlik resurslaridan foydalanishda ham 
landshaftlarga 
juda 
katta 
zarar 
yetkaziladi. 
Bunday 
faoliyatlar 
o‗simliklarning bir qancha turlarini yo‗qolib ketishiga olib kelgan. 
Respublikamizdagi o‗simliklardan 28 turi Qizil kitobga kiritilgan, 650 
xilga yaqin o‗simliklari meditsinada, 400 xili esa oziq-ovqat sifatida 
ishlatiladi (O‗zbekiston Qizil kitobi, I tom, 2006).
Sanoat
qishloq xo‗jaligiga qaraganda ancha kech vujudga kelgan 
xo‗jalik sohasi bo‗lib, landshaftlarning mahalliy energetik va xom ashyo 

---

81 
resurslariga qaram bo‗lmasligi mumkin. Bu soha ob‘ektlarining tarqalishi 
nuqtali xarakterga ega va egallagan maydoni bo‗yicha ularni qishloq 
xo‗jaligi yerlari bilan hech ham tenglashtirib bo‗lmaydi. Biroq, 
landshaftlarga antropogen yukning intensivligi va ularning geoekologik 
vaziyatiga ta‘siri bo‗yicha qishloq xo‗jaligidan ancha ustun turadi va bu 
holat ayniqsa XX asrdan boshlab yaqqol namoyon bo‗lmoqda. Sanoat 
korxonalari nuqtali ta‘sir manbai xususiyatiga ega. Ammo, manbaning 
ta‘siri tabiiyki o‗z chegaralaridan ancha uzoqlarga ham tarqaladi va 
masofaning ortishi bilan kamayib boradi. Ushbu ob‘ektlar bilan bevosita 
band hududlarda nafaqat biota va tuproq yo‗q qilinadi, balki mikroiqlim va 
suv rejimi, qisman relef o‗zgaradi; landshaft qayta tiklanuvchanlik 
xususiyatini yo‗qotadi va qayta tiklanishi juda qiyin, ko‗p hollarda esa 
yaqin kelajakda amalda umuman mumkin bo‗lmay qoladi. Bunday 
antropogen ta‘sirning salbiy ekologik oqibatlari tabiiy muhitning ishlab 
chiqarish va maishiy chiqindilar bilan ifloslanishida namoyon bo‗ladi.