O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi o„zbekiston milliy universiteti

“Issiqxona samarasi”. 
Dunyo bo‗yicha XX asrning 50-yillaridan 
boshlab, energiya ishlab chiqarishning keskin ortishi munosabati bilan 
atmosferaga katta miqdorda chiqindilar chiqarila boshlandi. Atmosferaga 
chiqariladigan chiqindilar miqdori yiliga 5 mlrd tonnani tashkil qildi. Bu 
miqdor yil sayin orta boshladi. Bu esa Yerdagi o'rtacha harorat 1890-
yildagi 14,5 °C dan 1980-yilda 15,2 °C ga, ya‘ni 0,7 darajaga ortishiga olib 
keldi. Mazkur ko‗rsatkich yil sayin ortib borish xususiyatiga ega. Bu esa 
―issiqxona samarasi‖ning yuzaga kelishiga sabab bo‗lmoqda. Olimlarning 
fikricha, ―issiqxona samarasi‖ni vujudga keltiruvchi gazlaming hozirgi 
ortish sur‘ati saqlanib qolsa, har 10 yilda harorat 0,2-0,5 darajaga ortib 
boradi. Bu esa turli ekologik va ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlarga olib kelishi 
mumkin. Dunyo bo‗yicha havo haroratining 1-2 darajaga ko‗tarilishi 
natijasida Yevrosiyoda tundra, o‗rmon-tundra, tayga, aralash va keng 
bargli o‗rmonlar, o‗rmon-dasht va dasht tabiat zonalarining shimolga 
siljishi kutilmoqda. Bundan tashqari, Yevropa va Afrikada daryolarning 
suv oqimi ortadi. 
Bilib qо„ygan yaxshi! 
Atmosfera 
( gr. atmos-bug‗+spaira-shar, muhit),yerning gazsimon 
qobig‗i bо‗lib, turli gazlar aralashmasi, suv bug‗lari va chang zarralari 
(aerozollar)dan iborat. Umumiy balandligi d.s.dan taxminan 1300 km 
gacha. Chegaralari aralashgan uch asosiy qatlamdan iborat : troposfera 
(ekvatorda 8 km, qutblarda 18 km), stratosfera (18-80 km) va ionosfera 
(80-1300 km). Ionosferada termosfera (80-900 km) va ekzosfera (900-
1300 km) kichik qavatlari farqlanadi. Atmosfera gazlarining umumiy vazni 
5000 trln tonna bо‗lib, uning 79% troposferada, 20% stratosferada va 
1% ionosferada joylashgan. 

---

72 
Dunyo bo‗yicha havo haroratining ortishi muzliklaming erishi va 
okean suvlarining issiqlik ta‘sirida kengayishiga olib keladi. XX asr 
davomida olimlarning hisobi bo‗yicha okean sathi 17,5 sm ga ko‗tarilgan. 
Amerika olimlarining bashoratiga ko‗ra 2100-yilga kelib Dunyo okeani 
sathi 1,4-2,2 m ga ko‗tarilishi mumkin. Bu okean sohillarida joylashgan 
ko‗pchilik davlatlaming suv ostida qolib ketishiga sabab bo‗ladi.