Koxonalar faoliyatida bankrotlik amaliyoti va uning tashkiliy xususiyatlari

---

16-MAVZU: “KOXONALAR FAOLIYATIDA BANKROTLIK AMALIYOTI 
VA UNING TASHKILIY XUSUSIYATLARI” 
Reja: 
1. Korxonalar bankrotligi va uni bashorat qilish mezonlari 
2. Korxonalar bankrotligiga sabab boʻluvchi omillar 
3. Korxonalarning bankrotligini oldini olish, ularni moliyaviy sogʻlomlashtirish 
va restrukturizatsiya qilish yoʻnalishlari 
 
Tayanch soʻz va iboralar: 
bankrotlik, kelishuv bitimi, kreditorlar, kreditorlar 
yigʻilishi (kreditorlar qoʻmitasi) vakili, kuzatuv, majburiy toʻlovlar, moratoriy, pul 
majburiyati, sud boshqaruvchisi, sudgacha sanatsiya qilish, sud sanatsiyasi, tashqi 
boshqaruv, Altman modeli, moliyaviy sogʻlomlashtirish 
 
1. Korxonalar bankrotligi va uni bashorat qilish mezonlari 
Mamlakatimizda bozor munosabatlarini takomillashib borishi munosabati bilan 
Respublikada faoliyat olib borayotgan xoʻjalik yurituvchi obyektlarini barqaror va 
samarali faoliyat koʻrsatishi uchun etarli shart-sharoitlar vujudga keltirilmoqda.
Mamlakatimizda bozor iqtisodiyotiga asoslangan huquqiy demokratik jamiyat 
qurish 
maqsadida 
ijtimoiy-iqtisodiy 
islohotlar 
bosqichma-bosqich 
amalga 
oshirilmoqda. Jamiyatni boshqarishning yangi tizimi ishlab chiqilib, yoʻlga qoʻyildi. 
Iqtisodiyotni boshqarish va tartiblashtirishda davlatning rolini pasaytirish hamda ushbu 
jarayonning asosan turli iqtisodiy vositalar orqali amalga oshirilishi bozor 
iqtisodiyotining 
asosiy 
talablaridan 
biridir. 
Islohotlarni 
huquqiy 
jihatdan 
mustahkamlash uchun Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining Farmonlari, Qonunlar, 
Vazirlar Mahkamasining qarorlari, shuningdek turli tegishli me’yoriy hujjatlar qabul 
qilindi. 
Bozor infratuzilmasi mexanizmlarining faoliyati yoʻlga qoʻyilgach, u oʻz 
samarasini bera boshladi. Chet el investitsiyalari kirib keldi, qoʻshma korxonalar barpo 
etildi, ishlab chiqarishning yangi tarmoqlari ishga tushirildi va hokazo. Shu bilan birga 
iqtisodiyotga bozor qonunlari oʻz ta’sirini oʻtkaza boshladi. Aksariyat korxonalar 
bozor qonunlarini mukammal oʻrganmasligi, bozor talablari doirasida faoliyat 
koʻrsatmasligi natijasida iqtisodiy inqirozga yuz tuta boshladi. Ushbu holatda 
jamiyatda yana bir institutni yaratish zarurati tugʻildi. Shunday yangi yoʻnalishlardan 
biri xoʻjalik yurituvchi obyektlarning iqtisodiy nochorligi, bankrotlik bilan bogʻliq 
boʻlgan jarayon hisoblanadi. 
Xoʻjalik yurituvchi obyektlarni bankrot deb e’lon qilinishiga ya’ni korxonalari 
faoliyatining tugatilishiga ta’sir koʻrsatuvchi omillarni shartli ravishda obyektiv va 
obyektiv omillarga ajratib olish zarur boʻladi. Obyektiv omillar sirasiga, xoʻjalik 
yurituvchi obyektlarning hatti-harakati, faoliyat doirasi va shart-sharoitlaridan qat’iy 
nazar, mavjud iqtisodiy qonunlarning amal qilishi natijasida vujudga keluvchi hamda 
ta’sir koʻrsatuvchi omillar kiradi. Odatda obyektiv omillar ta’sirining oldini olish yoki 
boshqarish imkoniyat darajasidan tashqarida boʻladi. Kichik tadbirkorlik faoliyatining 
iqtisodiy tabiatini belgilab beruvchi oʻziga xos xususiyatlarning aksariyati ushbu soha 
obyektlari faoliyatining tugatilishida obyektiv omillar sifatida namoyon boʻladi.

---

2 
Mamlakatimizda faoliyat olib borayotgan bankrotlik darajasi juda yuqori va 
yuqori boʻlgan korxonalar Oʻzbekiston Respublikasining 1994 yil 5 mayda qabul 
qilingan «Bankrotlik toʻgʻrisida»gi (2003 yil 23 aprelda oʻzgartirihsh kiritilgan) 
Qonuniga muvofiq iqtisodiy nochor deb topildai va tugatiladi.
Oʻzbekiston Respublikasining 2003 yil 24 apreldagi «Bankrotlik toʻgʻrisida» gi 
Yangi tahrirdagi Qonunda bankrotlik va asosiy foydalaniladigan atamalarga 
quyidagicha tarif berilgan: