O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti

Takrorlash uchun savollar: 
1. Qattiq shirdon pishloqlarining sifatini baholashning 100 ballik tizimini tushuntirib bering. 
2. Qattiq shirdon pishloqlari sifati bo’yicha qaysi tovar navlariga bo’linadi? 
3. Pishloqlarning sifatini baholashda qo’llaniladigan asosiy organoleptik ko’rsatkichlari qaysilar 
hisoblanadi? 
4. Etilgan pishloqlarning g’ovakligi qanday bo’lishi kerak? 
5. Etilgan pishloqlarning hidi va ta’m ko’rsatkichlariga qanday talablar qo’yiladi? 
6. Birinchi nav pishloqlarda qanday nuqsonlar bo’lishiga yo’l qo’yiladi? 
7. Pishloqlarning sifatini baholashda fizik-kimyoviy ko’rsatkichlaridan qaysilari aniqlanadi? 
8. Qattiq shirdon pishloqlarida yog’ miqdori necha foiz bo’lishi kerak. 
9. Pishloqlarda suv miqdori necha foizni tashkil etadi? 
10. Pishloqlarda tuz miqdori necha foizni tashkil etadi? 
11. Pishloqlarning hidi va ta’m ko’rsatkichlarida qanday nuqsonlar uchraydi? 
12. Pishloqlarda g’ovakligi bo’yicha qanday nuqsonlar uchraydi? 
13. Pishloqlarning qobig’ida uchraydigan nuqsonlarga nimalar kiradi? 
14. Nuqsonli pishloqlardan foydalanish qoidalari bo’yicha o’z mulohazalaringizni bildiring. 
15. Pishloqlarni saqlash jarayonida qanday o’zgarishlar ro’y beradi? 
 
Sariyog’larning sifat tahlili 
Sariyog’ sigir qaymog’ini qayta ishlash natijasida olinadigan mahsulot hisoblanib, yuqori 
darajada energiya berish qobiliyatiga egadir. 
Sariyog’larning ozuqaviy va biologik qiymati uning kimyoviy tarkibi bilan 
xarakterlanadi. Sariyog’lar tarkibida yog’ning miqdori uning turiga qarab 52 % dan 82,5 % 
gachani tashkil etadi. 
Sut yog’i boshqa tabiiy yog’lardan murakkab kimyoviy tuzumga, yuqori ozuqaviy va 
biologik qiymatga ega ekanligi bilan ajralib turadi. 
Sariyog’ning biologik qiymatini ular tarkibiga kiruvchi fosfatidlar va yog’da eruvchi 
vitaminlar ham birmuncha oshiradi. Sariyog’lar tarkibida uchraydigan asosiy yog’da eruvchi 
vitaminlarga A, D, E vitaminlari va karotinlarni kiritish mumkin. Shuningdek, sariyog’ tarkibida 
kam miqdorda suvda eruvchi vitaminlardan V
1
, V
2
, S va RR vitaminlari uchraydi. 
Sariyog’lar inson rastioni yog’ balansining muhim qismi bo’lganligi sababli ham yuqori 
sifat ko’rsatkichlariga ega bo’lishi talab etiladi. 
Sariyog’larning sifati kimiyoviy va organoleptik ko’rsatkichlari asosida baholanadi. 
Ularning asosiy kimiyoviy ko’rsatkichlariga suv, yog’, yog’siz quruq moddalar va tuz miqdorlari 

---

91 
kabi ko’rsatkichlari kiradi. Sariyog’larda bu ko’rsatkichlar GOST 37-91 nomerli hamdo’stlik 
mamlakatlari xalqaro standarti talabiga javob berishi kerak. 
Sariyog’larning sifatini tekshirish avvalo sariyog’ joylangan idishlarning holatini 
tekshirish bilan boshlanadi. Sariyog’ joylangan idishlar toza, mexanik shikastlanmagan, 
sariyog’lar idishga zich joylashgan, idishlar tamg’alangan bo’lishi kerak. Keyin esa sifat tahlilini 
o’tkazish uchun kerakli me’yoriy hujjatlar talabiga asosan ulardan o’rtacha namunalar olinadi. 
Olingan o’rtacha namunalar laboratoriyalarga keltirilib ularning kimiyoviy va organoleptik 
ko’rsatkichlari aniqlanadi. 
Organoleptik ko’rsatkichlari bo’yicha tuzsiz, tuzlangan, lyubitelskiy, shuningdek eritilgan 
sariyog’ oliy va 1-chi navlarga bo’linadi. Boshqa sariyog’ turlari esa navlarga ajratilmaydi. 
GOST 37-55 standarti bo’yicha sariyog’larning organoleptik ko’rsatkichlari 10 ballik sistema 
bo’yicha aniqlanar edi. Yangi qabul qilingan hamdo’stlik maslakatlarining xalqaro standarti 
GOST 37-91 standartida esa sariyog’ning sifatini 20 ballik sistemada aniqlash ko’rsatilgan. 
Bunda sariyog’ning asosiy organoleptik ko’rsatkichlariga quyidagi ballar beriladi. Agar 
sariyog’ning umumiy ball ko’rsatkichi 13 dan 20 balgacha bo’lsa oliy navga, 6 dan 12 balgacha 
bo’lsa 1-navga kiritiladi. Umumiy ball ko’rsatkichi bo’yicha 6 baldan kam ball olgan sariyog’lar 
nostandart deb topiladi va sotuvga chiqarilmaydi.