A. A. Q od irov t ib b iy o t

127

---

XII bob
B U Y U K T E M U R IY L A R D A Y R ID A G I
T I B B I Y O T
X IV a s rn in g ik k in c h i y a rm id a h o z irg i 0 ‘z b e k is to n h u d u d id a
m arkazlashgan yirik tem u riy lar davlati vujudga keldi. Bu davlatn in g 
asoschisi b uyuk davlat arbobi va sark ard a A m ir T em u r edi. U k o ‘p 
q o ‘sh ni m am lak atlarn i birlash tirib , b u y u k T em u riy lar d avlatin i b arp o
etdi. Bu davlat tarkibiga M o v aro u n n ah r, X u ro so n , X orazm , sobiq O ltin
0 ‘rd a yerlari, H in d isto n , E ro n , T urk iy a kabi m am lak atlar kirardi.
T em u riy lar davlati siyosiy, iqtisodiy va m ad an iy jih a td a n yuksak 
d arajad a rivojlangan edi. T e m u r m a m la k a tn i, xususan, u n in g negizi 
b o ‘lgan M o v a ro u n n a h rn i yan ad a o b o d qilishga k atta aham iy at b erdi. 
S h ah arla rd a u lk an q u rilish lar olib borild i. H a sh a m atli saroylar, m asjid- 
m adrasalar, karvonsaroylar, y o ‘llar, k o ‘priklar, sard o b alar1, h am m o m la r 
b arp o etildi. S h u la r q a to rid a kasalxona, sh ifo x o n a2 va d o rix o n ala r h am
qad ko'tardilar.
Iq tiso d iy jih a td a n m am lak atd a ichki b o z o r va tash q i savdo keng 
k o ‘lam da rivoj topdi. B unday siyosiy va iqtisodiy yuksalish o ‘z navbatida 
m adaniy rivojlanishni taqozo qildi. M am lakatda ilm -fan, san’at va adabiyot 
yuksaldi. Y irik o lim lar, faylasuflar, sa n ’a t va ad abiy ot n am o y an d alari 
yetishib chiqdilar. S h u lar q ato rid a yaxshi tajribaga ega b o 'lg a n h ak im lar 
b o r edi. 0 ‘sha davrda fanning ham m a sohalari qatorid a tibbiyot ilmi ham
yuksaldi. M ad rasalard a b o sh q a dunyoviy b ilim lar q ato rid a tib b iy o t ilm i 
ham o ‘qitila boshladi.
T e m u r olim va fo zillarni q o ‘llab -q u v v atlard i. U larga h u rm a t b ilan
qarard i. A yniqsa, tu rm u sh u c h u n foydali fan la rn in g rivojlanishiga k atta 
ah a m iy a t b erard i. X ususan, ilm i nu ju m (a stro n o m iy a ), riyoziyot, tarix 
va tibbiyotga k o ‘proq e ’tibor berardi. M a’lum otlarga ko‘ra T em ur o ‘zi zabt 
etgan m am lakatlardan Sam arqandga faqat qim m atbaho zebi-ziynatlargina 
em as, shu b ilan birga n o d ir k ito b la rn i h a m olib kelarkan. Bu h aq d a 
tan iq li tarix ch i S .F e n v u tin bun d ay , deb yozgan: "T em u r o ‘zi zabt etgan 
m am lak atlard a ilm -fan g a d ah ld o r b o ‘lgan n arsalarn i y o ‘q qilgan em as, 
balki u larn i eh tiy o tk o rlik b ilan asrab-avaylagan". T em u rn in g ilm -fan g a 
q an c h alik k a tta ah a m iy a t bergani sh u n d a n m a ’lum k i, u n in g farm o n i 
bilan S am arq an d saroyida k ito b lar saqlash u c h u n m axsus b in o ("K itob