A. A. Q od irov t ib b iy o t

H o z ir a n i q la n is h ic h a , y u r a k b ir s u tk a d a to m ir la r g a b ir to n n a d a n o r tiq q o n o 't k a z i b
b e r a d i. S h u n c h a m iq d o r q o n p a y d o b o ' l i s h i u c h u n k is h i q a n c h a m iq d o r o v q a t i s t e ’m o l
q ilis h i k e r a k ? G a le n is h n in g b u t o m o n i n i m u lo h a z a q ilm a g a n e k a n .
51

---

G a le n h a r xil kasalliklarning kelib chiqishi 
m asalasida o ‘sha v aq td a keng tarq alg an gum oral 
(rutubatlar) nazariyasiga asoslanardi. Kasalliklarni 
d a v o la s h d a G a le n b ir q a n c h a y an g i m u o laja 
u s u lla r in i is h la b c h iq d i. X u s u s a n , u d o r i -
d a rm o n la rd a n foy d alan ish n in g yangi usullarini 
q o ‘lladi. D ori tay yorlash da u larn in g shifobaxsh 
qism ini ajratib olib ishlatishni jo riy qildi. B unday 
d o rila r "G alen p rep ara tlari", deb atalad i. G a le n
h a r q and ay dorivor o ‘sim likda, dorilik m od dad an 
tashqari keraksiz, b a ’zan esa zararli m oddalar ham
b o ‘lishi m u m k in , biz dorilik m o d d asin i u n d a n
ajratib olishim iz kerak, deb t o ‘g‘ri fikr yuritgan. 
Bir q ancha dorivor m oddalam i q o ‘shib u n d an m urakkab dori tayyorlashda 
bu m oddalam ing bir-biriga nisbatan m iqdor va hajm da m utanosib b o ‘lishi 
kerakligini uqdirgan.
G a le n p arh ez terapiyasiga alo h id a ah am iy at b ergan. U n in g fikricha 
b a ’zi kasalliklarni faqat parh ez y o ‘li bilan ham davolash m um kin. U ning 
ta ’kid lash ich a b em o rn i davolashdan k o ‘ra kasallikning oldini olish oson 
va m uh im . B unda jism oniy tarbiya asosiy rol o ‘ynaydi.
G a le n g e r o n to lo g iy a va re ria triy a m a s a la la ri b ila n h a m k o ‘p 
shug‘ullangan. U qari odam larning tanalarida ro ‘y beradigan o ‘zgarishlami 
ju d a sin ch ik lab o ‘rgangan. G a le n o ‘z k u zatish larig a aso slan ib, qari 
o d a m larn in g tan asid a ro ‘y b eru v ch i o ‘zgarishlarni ju d a an iq va batafsil 
ifodalab bergan. G alen n in g fikricha qarilarga xos kasalliklar h am b o ‘ladi. 
M asalan, h a r xil a rtrit v a a r i r p z l ^ pxiclagra^^agma h am d a tu rli falajlaj^ 
Q arilikdagi h a r xil kasalliklardan m u m k in q ad a r saqlanish u c h u n G a le n
bir q a n c h a gigiyenik va tibbiy tad b irlar ishlab ch iq q an va tavsiya etgan.
G alen serunum olim b o ‘lgan. U o ‘sha vaqtda m a ’lum b o 'lg an fanning 
k o ‘p sohalari bilan sh u g ‘u llang an. L ekin k o ‘p ro q tib biy otg a aham iy at 
bergan. H a m m asi b o ‘lib G a le n 400 ga y aq in asar yozgan. U lar asosan 
an a to m iy a, fiziologiya, ich k i kasalliklar, ja rro h iy a , gigiyena, ayollar 
kasalliklari va sh u lar kabi tibbiy m asalalarg a b ag ‘ish lan gan . Lekin bu 
asarlarning k o ‘pi bizgacha yetib kelm agan. G alen nin g k o ‘p asarlari Rimga 
o ‘t ketg an id a yonib ketgan ekan. G a le n n in g tibga oid asa rlarid an bizga 
m a ’lu m la ri q u y id ag ilard ir: "O d am ta n a s i q is m la rin in g ah a m iy a ti", 
"A natom ik tekshirishlar", "Tabiblik san ’ati", "D avo usullari", "D orilam ing 
tarkibi haqida", "G ip p o k ra t qoidalari", "H igiyena" ("G igiyena").
G a le n n in g tibbiyotga oid eng yirik asa rlarid an biri "O dam tan asi 
qism larining aham iyati" nom li kitobdir. Bu kitob 17 jild d a n iborat b o ‘lib, 
u n d a odam organizm ining tuzilishi, undagi a ’zolar, ularning xususiyatlari 
va funksiyalari b ay on etilgan. G a le n h a r bir a ’zo n i b ay o n etish d a un ing