Ma’ruza 13
Mavzu: Steril va aseptik sharoitda tayyorlanadigan dori turlari, ularni tayyorlashda
ishlatiladigan dori va yordamchi materiallar va jarayonlar
Reja: 1.Ine‘ksion eritmalarni ishlab chiqarish uchun qo‗yilgan boshlang‗ich
talablar.
2.Sanoat miqyosida ampula ishlab chiqarish va uni to‗ldirishga
tayyorlash.
3.Ampula tayyorlash uchun kerak bo‗lgan boshlang‗ich
materiallarga qo‗yilgan talablar.
4.Boshlang‗ich material – erituvchilarga qo‗yilgan talablar.
5.Oddiy, tozalangan va in‘eksion suvlar.
6.Eritmani tayyorlash, ampulaga quyish, sterillash, sifatini baxolash, qadoqlash, o‗rash va
jihozlash.
In‘eksiya uchun ishlatiladigan dori turlariga suvli, suvsiz eritmalar, suspenziya va
emulsiyalar xamda steril xoldagi kukun va tabletkalar kiradi. Tabletka va kukun ishlatishdan
oldin sterillangan erituvchida eritiladi.
XI Davlat Farmakopeyasiga binoan, in‘eksiya uchun ishlatiladigan dorilar toza, apirogen,
barkaror, steril, ayrim xollarda tegishli moddalarda kursatilganidek, izogidrik va izotonik bulishi
kerak.
In‘eksiya uchun ishlatiladigan dorilarning xajmi 100 ml va undan kup bulsa, infuzion eritmalar
deyiladi.
Birinchi marta 1885 yilda Peterburglik farmatsevt professor A.V.Pel bir marta ishlatishga
muljallangan steril dori eritmasi solinadigan shisha idishlar — ampulalarni taklif kilgan. SHu
davrdan boshlab, steril va aseptik sharoitda tayyorlanadigan eritmalarni ishlab chikish keng
yulga kuyildi. Bu ancha mukammal va kulay usul bulib, anik dozalarga bulingan steril dorilarni
kup mikdorda gamlab kuyish imkonini berdi va ular farmatsevtika korxonalarining ampula
sexlarida ishlab chikarila boshlandi.
Xozirgi vaktda in‘eksion dori vositalari tabletkalardan keyin ikkinchi urinni egallaydi. Bu dori
turini ishlab chikaradigan ampula sexlari xozirgi zamon dastgoxlari va asbob-uskunalari bilan
jixozlangan, jarayonlarning asosiy kismi mexanizatsiyalashtirilgan.
In‘eksion dori turlari kuyidagi afzalliklariga kura tayyor dori vositalari ichida etakchi urinlardan
birini egallaydi:
— steril xolda kup mikdorda gamlab kuyish mumkinligi;
— tez va tula surilishi;
— bemorlarga bexush xolida xam yordam berish mumkinligi;
— anik dozalarga bulinganligi;
— kup kon yukotilganda organizmga uning urnini bosuvchi steril suyukliklar yuborish
imkoniyati borligi;
— dorixona sharoitida kasallarga tez xizmat kursatish mumkinligi;
— dori ta‘sirini uzaytirish imkoniyati borligi.
SHu bilan birga bu dori turi kamchiliklardan xam xoli emas:
— ogrik berishi, tibbiyot xodimining kerak bulishi;
— in‘eksiya kilish jarayonida organizmga infeksiya tushishi;
— dori moddalarning ma‘lum chegarada erishi;
— eritmalarning etarli darajada barkaror emasligi;
— tashish vaktida, texnologik jarayon vaktida va saklashda ampulalarning kup sinishi.
Ampulalar xar xil xajm va shakldagi shisha idish bulib, steril dorilarni solishga muljallangan
kengaygan kismi — tanadan, dorilarni tuldirish va olishga muljallangan kapillyarlardan tashkil
topgan.