P islomov toshkent 2017 O‘quv qo‘llanma

PSD
– PhotoShop Document – PhotoShop dasturining o’z formati, u 
qatlamlar va kanallarni saqlash imkoniyatini beradi. 
RAM
– Random Access Memory – operativ xotira, operativ xotirada 
saflash qurilmasi, OSQ. 
RLE
– Run-Length Encoding – guruhli kodlash. 
SQL
– Structured Query Language – strukturalangan so’rovlar tili, 
ma’lumotlar bazalariga kirish tili, relyastion MBlarni ishlab chiqish va 
“mijoz-server” turidagi tizimlarga xizmat ko’satishning eng keng tarqalgan 
vositalaridan biri. AQShda milliy standart sifatida qabul qilingan. 
TCP/IP
– Transmission Control Protocol/Internet Protocol – 
boshqarish protokoli, uzatish/tarmoqlararo protokol, tarmoqli o’zaro ta’sir 
protokollari to’plami, turli tarmoqlarni birlashtiruvchi global tarmoqlarni 
tuzish uchun haqiqiy standart. 60-yillar oxirida AQSh Mudofaa 
vazirligining Istiqbolli tadqiqotlar agentligi (DARPA) tomonidan ARPAnet 
global bir turli bo’lmagan tarmog`i loyihasini realizastiya qilish jarayonida 

---

177 
yaratilgan. Dastlab TCP/IP UNIX operastion tizimiga o’rnatilgan, keyinroq 
barcha tarqalgan platformalarga ko’chirilgan edi. TCP/IPning barcha 
spestifikastiyalari va uning ko’pgina realizastiyalari hammabopdir. TCP/IP 
protokollari steki qabul qilingan besh darajali modelning (pastki darajada 
– uskunalar) quyidagi 4 ta darajasini qamraydi: tarmoq interfeysi, u 
kompyuter ulangan tarmoqda tarmoqli ulanishni o’rnatadi; tarmoq darajasi 
(IP, ICMP, IGMP protokollari), u paketlarni tarmoq bo’yicha etkazib berish 
xizmatini amalga oshiradi; transport darajasi (TCP, UDP), u paketlarni 
jo’natuvchi mashinaning adresat bilan aloqasini ta’minlaydi; amaliy daraja. 
Asosiy ilovalari: Telnet terminali emulyastiyasi protokoli, FTP fayllarni 
uzatish protokoli, HTTP gipermatn uzatish protokoli,SMTP elektron pochta 
protokoli. TCP/IP tarmoqlarida 32 bitdan tashkil topgan IP-adreslar qabul 
qilingan; bu nuqtalar bilan bo’lingan to’rtta raqamdir. Har bir raqam 255 
dan oshmaydi. Raqamlarning yuqoriligi chapdan o’ngga qarab belgilanadi. 
Domen adresi ko’rinishi bilan elektron pochtadagi manzilni eslatadi; eng 
to’ng`ich domen – o’ngdan birinchisi. Domen adresi har bir xost-
mashinaga provayder tomonidan beriladi. IP-adres doimiy ulanishga yoki 
kommutastiyalanadigan ulanishga (Dial-Up IP) ega foydalanuvchilarga 
SLIP protokoli (Serial Line Internet Protocol – ketma-ket kanal 
tarmoqlararo protokoli – eskib qolgan standart) bo’yicha; Internetga 
chiqadigan foydalanuvchiga kommutastiyalanadigan liniya bo’yicha RRR 
protokoli (Point-to-Point Protocol – uzellar o’rtasidagi o’zaro ta’sir 
protokoli; SLIP protokoli bilan almashtirish uchun mo’ljallangan) ajratiladi, 
IP-adres seans vaqti uchun dinamik ravishda berilishi mumkin. IP-adres 
uchun 128 bayt uzunlikdagi yangi standart ishlab chiqilmoqda, bu kirish 
ummkin bo’lgan adreslar ko’pligini ancha kengaytiradi. 
TIFF
– Tagged Image File Format – faylning platformali-mustaqil 
formati, stolusti noshirlik tizimlari va ular bilan bog`liq ilovalar o’rtasida 
yuqori sifatli tasvirlar almashuvi uchun mo’ljallangan. Aldus Corporation 
tomonidan ishlab chiqimoqda. Ikkita: asosiy va kengaytirilgan variantlarni 
nazarda tutadi. Ma’lumotlar fotometrik tip va qisish uslubiga (CCITT, 
LZW, JPEG) muvofiq o’zgaradi. Formatning ko’psonli kengaytmalari fayl 

---

178 
strukturasida qo’shimcha teglar shaklini qabul qiladi. TIFF formati bitmap 
uchun eng yaxshi formatlardan biri hisoblanadi: ixcham va oq-qora hamda 
rangli tasvirlar, shuningdek kulrang gradastiyalaridagi tasvirlar bilan 
yaxshi muolaja qiladi. Videoma’lumotlarni: shaffoflik tavsiflarini uzata 
oladi. Formatning asosiy kamchiligi kengaytmalarning ko’psonligidir, bu 
kengaytma tipidagi sarlavhada aniq uzatishni talab qiladi. GeoTIFF 
kengaytmasining 6-versiyasi asosida ishlab chiqilayotgan doirasidagi GAT-
tizimlar o’rtasida rastrli ma’lumotlarni uzatish formati sifatida istiqbollidir. 
VPF
– Vector Product Format, sin. VRF – AQSh harbiy standarti, u 
vektorli fazoviy axborotning faylli almashuvi formatini tavsiflaydi. AQSh 
Mudofaa vazirligining Kartografiya boshqarmasi tomonidan ishlab 
chiqilgan. Hozirgi kunda 1992 y. versiyasi ishlatiladi. Format fazoviy 
ma’lumotlarning vekorli notopologik va vektorli topologik modellari bilan 
ishlaydi hamda atributlarni relyastion jadvallar orqali uzatish imkoniyatini 
beradi. 
Qo’shimcha 
ravishda 
ma’lumotlarning 
sifati 
to’g`risidagi 
ma’lumotlar uzatiladi. DCW raqamli dunyo kartasini saqlash uchun 
foydalaniladi.