Mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni samarali amalga oshirish

Kapitalning eng umumiy tarkibiy tuzilmasi 
Birinchi gal (navbat)da har qanday firma aynan qanday biznes bilan 
shug‘ullanishini belgilab olishi kerak va bu jarayon 
strategik rejalash-tirish
deb 
ataladi. Strategik rejalashtirish vaqt omilini inobatga olgan holda xarajat va 
daromadni baholash bilan bog‘liq ekan, ko‘p jihatdan, uni moliyaviy qarorga 
kiritish mumkin.
Ko‘pincha, firma o‘zining mahsulot liniyasi (yo‘nalishi)dan kelib chiqqan 
holda asosiy yo‘nalishga ega bo‘ladi va shu bilan bir qatorda birinchisi bilan o‘zaro 
bog‘liq boshqa faoliyat bilan ham shug‘ullanadi. Masalan, kompyuter ishlab 
chiqaradigan firma o‘z faoliyatining ma’lum bosqichida kompyuterlarga xizmat 
ko‘rsatish faoliyati bilan ham shug‘ul-lanishga ahd qilishi mumkin.
Vaqt o‘tishi bilan kompaniyaning strategik maqsadlari o‘zgarishi, 
o‘zgarganda ham keskin o‘zgarishi mumkin. Ba’zi korporatsiyalar bir vaqtning 
o‘zida biznesning bir-biri bilan mutlaqo bog‘liq bo‘lmagan sohalarida ishlashi 
uchrab turadigan hol. Bundan tashqari, shunaqasi ham bo‘ladiki, firma o‘zining 
dastlabki faoliyati bilan umuman shug‘ullanmay qo‘yadi, natijada firmaning nomi 
uning bugungi vazifalari va maqsadlariga mutlaqo mos kelmay qoladi.
Masalan, 
ITT Corporation (International Telephone and Telegraph) 
korporatsiyasini eslaylik. Korporatsiya 1920 yilda telefon va telegraf xizmatlarini 
va tegishli asbob-uskunalarni taklif etuvchi kompaniya sifatida tashkil etilgan. XX 
asrning 70-yillarida 
ITT 
ulkan ko‘p millatli konglomerat
8
ga aylandi. Asosiy 
faoliyatidan tashqari firmaning faoliyat doirasiga sug‘urta, harbiy kiyim-bosh 
tikish, non mahsulotlari, yog‘och-taxta, bog‘dorchilik mahsulotlari ishlab 
chiqarish, shuningdek tog‘-kon ishi va avtomobillarni ijaraga berish kirar edi. 
O‘tgan asrning 80-yillari davomida kompaniya shu faoliyat turlarining ko‘pchiligi 
bilan shug‘ullanmay qo‘ydi va butun diqqat-e’tiborini mehmonxona va qimor 
8
“Konglomerant” lotincha “conglomeratus” so‘zidan olingan bo‘lib, so‘zma-so‘z “to‘dalangan, yig‘ilgan, 
to‘plangan” deb tarjima qilinib, jumladan, “turli-tuman jins, predmet va qismlarning tasodifiy mexanik 
ko‘shilmasidan iborat narsa; qurama” ma’nolarida ishlatiladi. Qarang: o‘sha manba. J.II. –B. 398.