11-mavzu. Moliyaviy hisobotning mazmuni va tarkibi. Moliyaviy hisobot tuzish va uni tashkil etish

---

11-mavzu. Moliyaviy hisobot 
1.
 
Moliyaviy hisobotning mazmuni va tarkibi. Moliyaviy hisobot tuzish 
va uni tashkil etish.
 
2. Moliyaviy hisobotlar va ular orasidagi bog’liqlik, Hisobotlar 
diagrammasi, sinov balansi. Buxgalteriya balansi tuzilishi va uning 
tarkibi.
 
2.
Pul oqimi to’g’risidagi hisobotni tuzish va uni to’ldirish. Xususiy kapital 
to’g’risidagi hisobotni tuzish. 
Moliyaviy faoliyat tushumlari.
Tushuntirish 
xatlari va ilovalar.
 
1.
 
Moliyaviy hisobotning mazmuni va tarkibi. Moliyaviy hisobot tuzish 
va uni tashkil etish. 
O’zbekiston Respublikasi xududida faoliyat ko’rsatayotgan barcha xo’jalik 
yurituvchi sub’ektlar belgilangan tartib, muddat va shakllarda hisobotlar taqdim 
kilishlari shart. Respublikamizda moliyaviy hisobotlarni xalqaro standartlar 
talablari darajasiga yaqinlashtirish va soddalashtirish ustida jiddiy ish olib 
borilmoqda. Moliyaviy hisobotlar xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning ma’lum davr 
ichidagi moliyaviy–xo’jalik faoliyati natijalari, asosiy vositalari harakati, pul 
oqimlari to’g’risidagi va ma’lum sanadagi aktivlari, majburiyatlari va xususiy 
kapitalining holati haqida axborotlar beradi. 
Moliyaviy hisobotlarni tuzish, odatda uning kontseptual asoslariga tayangan 
holda amalga oshiriladi.Kontseptual asos eng avvalo quyidagilarni hal qilish uchun 
zarur: 

mavjud kontseptsiya va tamoyillar asosida tizim tuzish; 

yangi amaliy qiyinchiliklar vujudga kelganda ularni echish uchun algoritm 
yaratish; 

moliyaviy axborotlardan foydalanuvchilarda ularni tushunish darajasini 
oshirish; 

turli korxonalar moliyaviy hisobotlari raqobatbardoshligini oshirish. 
Moliyaviy hisobotlarning kontseptual asoslari quyidagi tarkibiy qismlardan iborat: 
1) Moliyaviy hisobotlarni taqdim qilishning maqsadi (va hal qilinishi uchun 
moliyaviy ma’lumotlar talab qiladigan vazifalar);
2)
Buxgalteriya hisobotining sifat tavsiflari (asosiy xususiyatlari); 
3)
Moliyaviy hisobotlarning elementlari; 
4)
Moliyaviy ma’lumotlarni e’tirof etish (tan olish) va o’lchash mezonlari; 
5)
Ma’lumotlar tizimini tuzish tamoyillari. 
Ko’rinib turibdiki, moliyaviy hisobotlar kontseptsiyasining bosh masalasi 
bo’lib moliyaviy hisobotlar taqdim qilishning maqsadini aniqlash hisoblanadi. 

---

Buxgalteriya hisobining milliy standartlari (BXMS)da moliyaviy hisobotlarning 
maqsadi quyidagicha qilib belgilangan: «Moliyaviy hisobotlarning maqsadi 
xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy holati, faoliyat natijalari va mo-
liyaviy holatidagi o’zgarishlar haqida axborotlar taqdim qilish hisoblanadi»
1
. 
Garchand, ushbu maqsadlar uchun tuzilgan moliyaviy hisobotlar ko’pchilik 
foydalanuvchilar ehtiyojlarini qondirsada, foydalanuvchilar uchun iqtisodiy 
qarorlar qabul qilish uchun kerak bo’lishi mumkin bo’lgan axborotlarni etkazib 
bera olmaydidilar, chunki ularda o’tgan jarayonlarning moliyaviy natijalari aks 
ettiriladi va moliyaviy tavsifda bo’lmagan ma’lumotlar ular tarkibiga kirmaydi. 
SHunga qaramasdan, ishonchli va o’z vaqtida taqdim qilingan moliyaviy hiso-
botlardagi axborotlar ulardan foydalanuvchilarga korxonaning moliyaviy ho-latini 
baholash va korxona faoliyati bilan bog’liq bo’lgan moliyaviy va iqtisodiy 
qarorlar qabul qilish uchun etarlicha imkon beradi 
Moliyaviy hisobot kontseptsiyalari moliyaviy hisobotlarni tuzish tartib 
qoidalarini belgilab berar ekan, ularni tuzishga qo’yiladigan talablar (buxgalteriya 
hisobi axborotlarining sifat xususiyatlari), taqdim qilinayotgan axborotlarning 
minimal tarkibi (moliyaviy hisobot elementlari) va ular hal qilishi mumkin bo’lgan 
asosiy masalalar mazmunini ham asoslab beradi. MHK ko’ra, mo-liyaviy 
hisobotlarni tuzishdan maqsad ulardan foydalanuvchilarga taqdim qilinayotgan 
axborotlar asosida quyidagi vazifalarni xal qilish imkonini berish kerak: