11-mavzu. Moliyaviy hisobotning mazmuni va tarkibi. Moliyaviy hisobot tuzish va uni tashkil etish

2.Moliyaviy hisobot tuzish va uni tashkil etish. 
Xo’jalik muomalalarini o’rganishdan boshlab to moliyaviy hisobotni tuzish 
va schyotlarni yopishgacha bo’lgan hisob jarayonlarining ketma-ketligi 
Hisob 
tsikli
deyiladi. 
Buxgalter moliyaviy hisobotlarni tuzish uchun faqat hisob jarayoniga xos 
bo’lgan tadbirlarni amalga oshirishi kerak. U amalda asosan uchta muhim 
muammoni hal etadi: 
1.
Xo’jalik muomalasi qachon ro’y bergani (sana)ni aniqlaydi; 
2.
Bo’lib o’tgan xo’jalik muomalasining qiymat ko’rinishi qanday ekan-ligini 
(so`mmani) o’rnatadi: 
3.
Uni qanday turkumlash kerak ekanligini belgilaydi. 
Buxgalter tayyorlagan ma’lumotlar ana shu savollarga javob berishi shart. 
Buni misol yordamida ham ko’rish mumkin: masalan korxona xaridorga nasiyaga 
mahsulot sotdi. Buxgalter yuk xatini rasmiylashtirayotib, sotish muomalasi bo’lib 
o’tgan sanani qayd qiladi. Yuk xatida sotilgan mahsulot qiymati ham ko’rsatiladi. 

---

Bo’lib o’tgan xo’jalik muomalasini ikkiyoqlama yozuv orqali aks ettiradi: bir to-
mondan sotishni aks ettiradi, ikkinchi tomondan ushbu muomala bo’yicha xari-
dorning debitorlik qarzini yozib qo’yadi. Xullas, yuqoridagi uchta muammoni hal 
qila borib, buxgalter hisobot davri davomida ana shunday tadbirlarni uzluksiz 
ravishda, o’zaro bog’liqlikda amalga oshirib boradi. 
Moliyaviy hisobot tuzish uchun buxgalter amalga oshiradigan tadbirlarning 
o’ziga xos ketma-ketligi mavjud. Buxgalter ana shu tadbirlarni birin-ketin baja-rib, 
moliyaviy hisobotlarni tuzadi va foydalanuvchilarga taqdim etadi. Buxgal-terning 
hisobni yuritish jarayonida amalga oshiradigan tadbirlari ma’lum bir ketma-
ketlikda bajarilishi shart bo’lgani sababli ana shu tadbirlar
hisob tsikli qadamlari
deyiladi. 
Hisob tsikli moliyaviy hisobotlarga olib keladigan davom etuvchi 
kadamlarning turkumi hisoblanadi.Bu tsikl har hisobot davrida (odatda yilda bir 
mar-ta) takrorlanadi. 
Ma’lumotlarni qayta ishlash uchun ishlatiladigan texnikaga bog’liq holda, 
hisob tsiklining ayrim qadamlari qo’shiladi yoki ayrim hollarda tushirib qoldiriladi. 
TSiklning tezligi va to’g’riligini oshirish uchun ko’pchilik tizimlar 
kompyuterlashtirilgan. Buxgalterlar ko’p hollarda ushbu qadamlarning bir 
nechtasini bajarish uchun ish jadvallari, jurnallardan foydalanadilar. Hisob tsikli 
ketma-ket amalga oshiriladigan qadamlardan iborat bo’lib, har bir qadam ma’lum 
bir maqsadni ko’zlaydi.